ΕΥΡΩΠΗ Απόλυτο αδιέξοδο χωρίς πανευρωπαϊκή εθνικοποίηση των τραπεζών και κατάργηση των κρατικών χρεών

Η απειλή της χρεοκοπίας είναι πια μια καθημερινή πραγματικότητα στην Ευρωπαϊκή Ένωση που τόσο είχε διαφημιστεί σαν χώρος οικονομικής εξασφάλισης των κρατών μελών.




Από την Ελλάδα μέχρι την Ιρλανδία, Πορτογαλία, Ισπανία, Ιταλία, η απειλή της χρεοκοπίας έχει φέρει τα πάνω κάτω στους σχεδιασμούς για το μέλλον της Ένωσης που μέχρι πολύ πρόσφατα φαίνονταν αδιαμφισβήτητοι.


Κάτω από τη συνθήκη του Μάαστριχ καμιά χώρα μέλος δεν μπορούσε να εκδιωχθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Τώρα, αυτή η συζήτηση έχει πάρει πλατιές διαστάσεις και η δυνατότητα αποβολής κράτους μέλους έχει γίνει μια ρεαλιστική προοπτική.


Η ομαλότητα στη λειτουργία, η συναίνεση στις αποφάσεις της πολυδιαφημισμένης “μαλακής” δύναμης της πολιτισμένης Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει πια δώσει τη θέση της σε αντιπαραθέσεις που ολοένα και λιγότερο μπορούν να καταλήξουν σε συμφωνία, ολοένα και λιγότερο μπορούν να κρατηθούν μακριά από τη δημοσιότητα. 
 
Αυτή την πραγματικότητα αντικατοπτρίζει η παραίτηση chief economist της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (Ε.Κ.Τ.) Juergen Stark, λόγω της αντίθεσής του στην αγορά των ομολόγων της ισπανικής και ιταλικής κυβέρνησης από την Ε.Κ.Τ. Σε αυτή την απόφαση είχε καταλήξει το Διοικητικό Συμβούλιο της Ε.Κ.Τ. όταν είχαν εκτιμήσει ότι ήταν πια αδύνατο αυτά τα ομόλογα να αγορασθούν από τις λεγόμενες αγορές (ιδιωτικές τράπεζες κ.λπ.) μια και έχαναν συνεχώς αξία. Και για να μπορούν με οποιοδήποτε τρόπο να είναι ελκυστικές στους διεθνείς κερδοσκόπους θα έπρεπε να πληρώσουν επιτόκια πολύ πάνω από τα συνηθισμένα και στα σίγουρα πολύ έξω από τις δυνατότητες αυτών των κρατών να αποπληρώσουν.


Η αντίθεση αυτή του Juergen Stark δεν είναι απλά ζήτημα διαφορετικής οπτικής γωνίας για το τι είναι καλύτερο να γίνει. Τα ζητήματα στην Ευρωπαϊκή Ένωση έχουν τους τελευταίους μήνες ξεφύγει καθαρά από αυτό το επίπεδο. Οι διαφωνίες πια εστιάζονται στο τι είναι δυνατό να γίνει. Και ο Juergen Stark αμφισβητεί τις δυνατότητες της Ε..Κ.Τ να κάνει κάτι τέτοιο.


Το ζήτημα αυτό έχει τη ρίζα του στους λόγους δημιουργίας του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Οικονομικής Σταθερότητας που δημιουργήθηκε για να διασώσει τις Ελλάδα, Ιρλανδία και Πορτογαλία όταν ακόμα όλοι πίστευαν ότι αυτό ήταν δυνατό. Το καλοκαίρι, όμως, που στην αλυσίδα των χωρών που χρειάζονται διάσωση μπήκαν και οι Ιταλία και Ισπανία χάθηκε η ομοφωνία για τις δυνατότητες αυτού του μηχανισμού. Και προσωρινά αποφάσισαν να δουν τι μπορεί να κάνουν με την Ε.Κ.Τ. Μέχρι να έχουν κοινή αντίληψη για το πώς προχωρούν.


Είναι εκπληκτική η ταχύτητα με την οποία αυτούς τους τελευταίους καιρούς, μέσα σε διάστημα εβδομάδων, από το ένα γεγονός στο άλλο, ξεκαθαρίζει ακόμα περισσότερο ότι δεν μπορεί να υπάρξει κοινή αντίληψη. Στη Γερμανία αυξάνεται με ραγδαίους ρυθμούς η άποψη ότι η Ελλάδα πρέπει να εκδιωχθεί αντί να διασωθεί. Πόσο καιρό ακόμα η πλειοψηφία της διάσωσης θα είναι πλειοψηφία; 
 
Είναι πολύ αμφίβολο αν η διαμάχη θα κρατήσει πέραν από το 2012. Ίσως ούτε καν πέραν από το πρώτο εξάμηνο. Οι οικονομικές συνταγές των μέτρων λιτότητας που ακολουθούν είναι εντελώς αδιέξοδες και θα καθορίσουν την ατζέντα. Τα αρνητικά τους αποτελέσματα δεν είναι κάτι που θα πρέπει να αναμένεται στο μακρινό μέλλον. Θα είναι άμεσα. Θα έχουν να κάνουν με τη δυνατότητα εξόφλησης της επόμενης δόσης.


Τα μέτρα λιτότητας που επιβάλλονται σήμερα στην Ευρώπη είναι ανελέητα, σπρώχνουν μεγάλο μέρος του πληθυσμού σε πραγματική φτώχεια και στέρηση. Δεν είναι όμως μόνο αυτό. Στις σημερινές συνθήκες αυτά τα μέτρα είναι παραδοχή του ίδιου του συστήματος ότι αδυνατεί να προσφέρει οτιδήποτε πέρα από διαρκή φτώχεια σε μεγάλα τμήματα του πληθυσμού. Που συνεχώς θα αυξάνουν.
Η λιτότητα σε μια χώρα έχει νόημα, από οικονομικής και όχι ηθικής σκοπιάς, μέσα σε ένα γενικό πλαίσιο που οι χώρες γύρω της, η παγκόσμια οικονομία γενικά αναπτύσσονται. Με τη λιτότητα μπορεί να παράξει πιο φτηνά, να ανταγωνιστεί πιο αποτελεσματικά και να αυξήσει το κομματάκι που δικαιούται από τη γενική ανάπτυξη. Όταν όμως η λιτότητα γίνεται η γενική πολιτική που πολλά ή όλα τα κράτη αναγκάζονται να εφαρμόσουν, σε συνθήκες γενικής οικονομικής κατάρρευσης, τότε απλά οδηγεί σε ακόμα πιο γρήγορη και βαθιά φτώχεια τη διεθνή αγορά, που μπορεί να συντηρεί πια λιγότερες επιχειρήσεις, να παρέχει το δικαίωμα στην εργασία όπως και το δικαίωμα σε ελάχιστη διαβίωση σε πιο λίγους ανθρώπους. Η λιτότητα είναι μια από τις μορφές εμπορικού πολέμου, τον οποίο όλοι τρέμουν, ταυτόχρονα όμως δεν ξέρουν πώς να αποφύγουν, και κανένας δεν θα μπορεί να αντέξει σε συνθήκες γενικευμένης κρίσης.


Το παγκόσμιο οικονομικό σύστημα έχει μείνει από ατμό. Βρίσκεται χωρίς δυνατότητες και προοπτική σε μια πορεία που θα καταστρέφει τις ζωές των ανθρώπων.

Το τεράστιο χρέος που δημιουργήθηκε και που προσπαθούν να φορτώσουν στην ανηθικότητα και τεμπελιά των λαών δεν ήταν στο τέλος παρά η πρώτη μεγάλη ένδειξη της αδυναμίας του παγκόσμιου οικονομικού συστήματος να παράγει πραγματικό πλούτο, που να κάνει τα δανεικά αχρείαστα. Είναι από καιρό ένδειξη ότι χωρίς χρέος αυτές οι χώρες δεν μπορούσαν να προσφέρουν ούτε το χαμηλό βιοτικό επίπεδο που πρόσφεραν. Ακριβώς η αντίστροφη λογική από αυτήν που οι επίσημοι κύκλοι πλασάρουν. Αν η Ελλάδα για παράδειγμα μπορούσε να δημιουργήσει πραγματικές παραγωγικές μονάδες, επιχειρήσεις που να μπορούν να ανταγωνιστούν τις γερμανικές, ή της κινέζικες χωρίς να συνθλιβεί το βιοτικό επίπεδο, δεν θα δημιουργούσε μη πραγματικές, μη παραγωγικές θέσεις στο δημόσιο. Θέσεις που αν δεν δημιουργούσε θα είχε απλά να αντιμετωπίσει την ανεργία και κοινωνική δυσαρέσκεια από πολύ πιο πριν.

Βεβαίως και υπήρξε εκφυλισμός και διαφθορά σε όλο τον κρατικό μηχανισμό και το πολιτικό εποικοδόμημα. Αλλά αυτά ήταν αποτέλεσμα της χρόνιας κρίσης και αδυναμίας του ντόπιου καπιταλισμού να δημιουργήσει πραγματικό πλούτο και πραγματικές θέσεις εργασίας, να λειτουργήσει χωρίς να είναι εκφυλισμένος, και όχι η κρίση αποτέλεσμα της διαφθοράς.

Η πιο μεγάλη ένδειξη των αδιεξόδων βρίσκεται ακριβώς στην ίδια την ύπαρξη του χρέους. Καλούνται τώρα εθνικές οικονομίες που από χρόνια χρειάζονταν δανεικά για να επιβιώσουν να εξοφλήσουν τα δάνεια που ήταν απαραίτητα για να υπάρχουν. Και όλα αυτά σε συνθήκες επιβολής μειωμένων κατά πολύ μεροκάματων και αυξημένης κατά πολύ ανεργίας. Η κατάσταση είναι αδύνατη.

Μόνο ένα πρόγραμμα για πανευρωπαϊκή κατάργηση του ιδιωτικού χαρακτήρα όλων των τραπεζικών ιδρυμάτων, κατάργηση του δημόσιου χρέους όλων των χωρών και πανευρωπαϊκό σχεδιασμό των επενδύσεων μπορεί να αποτελεί εναλλακτική λύση για τους λαούς. Ένα πρόγραμμα που για να εφαρμοστεί απαιτεί το κτίσιμο του πανευρωπαϊκού κοινού μετώπου των συνδικάτων και των δυνάμεων της Αριστεράς.

Ένα τέτοιο πρόγραμμα θα έχει τη δυνατότητα να βάλει τέλος στις πολιτικές περικοπής των κρατικών δαπανών και να εξαλείψει την ανεργία. Είναι απεριόριστοι οι τομείς στους οποίους χρειάζεται ανάπτυξη. Από τις συγκοινωνίες μέχρι την παιδεία, την υγεία, τη βιομηχανία.

Με σωστό πανευρωπαϊκό σχεδιασμό που να στηρίζεται πάνω στην επιστημονική εκτίμηση του τι χρειάζεται να χρηματοδοτηθεί διότι είναι απαραίτητο για την ευρωπαϊκή οικονομία, για τους λαούς, μπορεί να υπάρξει ξανά ανάπτυξη. Με χρήμα που θα παρέχεται όχι με κριτήριο τα κέρδη των τραπεζικών ιδρυμάτων, που κάτω από εθνικοποίηση και κοινωνικό έλεγχο θα εξυπηρετήσουν επιτέλους την κοινωνία.

Σωτήρης Βλάχος