Το μνημόνιο δεν είναι μονόδρομος......

Η συν-διαμόρφωση και ο κοινός αγώνας της αριστεράς με τα συνδικάτα για ένα Εναλλακτικό Οικονομικό Πρόγραμμα και η συμμετοχή στα πανευρωπαϊκά κινήματα αντίστασης ενάντια στη λιτότητα και τον νεο-φιλελευθερισμό δείχνουν τη πορεία εξόδου από την κρίση.

Παναγιώτης Παντελίδης

29/11/2012 pantel858@gmail.com

Η κρίση της κυπριακής οικονομίας δεν μπορεί να αποσυνδεθεί από την παγκόσμια οικονομική κρίση και ειδικότερα από την κρίση στην ευρωζώνη. Η παγκόσμια οικονομία διέρχεται από το 2008, μία συστημική κρίση, κρίση του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής. Ο νεο-φιλελευθερισμός αποτελεί το πλέγμα θεσμών και πολιτικών που έχει θεσμοθετηθεί τα τελευταία τριάντα χρόνια, με απαρχή τον Θατσερισμό, με σκοπό να διαμορφώσει ένα διαφορετικό, πιο ακραίο τρόπο αναπαραγωγής των καπιταλιστικών σχέσεων σε σύγκριση με την μεταπολεμική περίοδο. Η πλήρης απορρύθμιση των αγορών, η ελεύθερη διακίνηση κεφαλαίων, η περιοριστική δημοσιονομική πολιτική, οι ιδιωτικοποιήσεις και η επίθεση εναντίων των συνδικάτων είναι μόνο μερικά παραδείγματα νεο-φιλελεύθερων πολιτικών και πρακτικών που έχουν εφαρμοσθεί από τις άρχουσες τάξεις στις ανεπτυγμένες καπιταλιστικές οικονομίες αλλά και σε αναπτυσσόμενες χώρες κυρίως μέσω των προγραμμάτων του Δ.Ν.Τ. Το αποτέλεσμα τριών δεκαετιών νεο-φιλελεύθερων πολιτικών ήταν η αύξηση της ανεργίας, η αύξηση των ανισοτήτων στη κατανομή εισοδημάτων και πλούτου, η άνιση ανάπτυξη μεταξύ κρατών βορρά και νότου και η άνοδος και επικυριαρχία του χρηματοπιστωτικού συστήματος, με επιστέγασμα την παγκόσμια οικονομική κρίση του 2008 και τις καταστροφικές οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες που έχει επιφέρει κυρίως στα λαϊκά στρώματα και σε κάποιες περιπτώσεις, όπως του ευρωπαϊκού νότου, οι συνέπειες της κρίσης έχουν πάρει δραματικές διαστάσεις.

Η αντίδραση της άρχουσας τάξης σε ευρωπαϊκό αλλά και σε εθνικό επίπεδο και χρησιμοποιώντας με εκβιαστικό τρόπο την κρίση του χρέους, ήταν να εντείνει και να επεκτείνει τις νεο-φιλελεύθερες πολιτικές σε πιο πολλούς τομείς και σε πιο πολλές χώρες και να αρχίσει μια συστηματική προσπάθεια θεσμοθέτησης του νεο-φιλελευθερισμού σε πιο ακραία μορφή και σε εθνικό επίπεδο μέσω των μνημονίων αλλά και σε πανευρωπαϊκό επίπεδο με την προσπάθεια συνομολόγησης νέας συνθήκης δημοσιονομικής σταθερότητας και κεντρικού ελέγχου οικονομικής πολιτικής από τα όργανα της Ε.Ε. Οι νεο-φιλελεύθερες πολιτικές, οι οποίες αποτέλεσαν την πρωταρχική αιτία της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης και η οποία συνεχίζεται και εντείνεται τα τελευταία πέντε χρόνια, αντί να ξηλωθούν και να αντικατασταθούν με ένα νέο πλέγμα οικονομικών και κοινωνικών σχέσεων, συνεχίζουν να εφαρμόζονται τουλάχιστον στην Ευρώπη με πιο πολύ αυστηρότητα και αποφασιστικότητα από τις οικονομικές και πολιτικές άρχουσες τάξεις της Ε.Ε.

Αν η κρίση στη Κύπρο στην Ελλάδα και στις άλλες χώρες του ευρωπαϊκού νότου δεν μπορεί να απομονωθεί από την κρίση της ευρωζώνης και να αντιμετωπισθεί σαν ειδικό πρόβλημα κάθε χώρας ξεχωριστά, όπως προσπαθούν να μας πείσουν οι θεσμικές αρχές της Ε.Ε. και του Δ.Ν.Τ., τότε και η απάντηση της αριστεράς δεν μπορεί να περιορίζεται σε εθνικό επίπεδο. Ταυτόχρονα με την αντίσταση σε κάθε λογής μνημόνια και στις υποδείξεις της Τροϊκα, θα πρέπει να ενδυναμωθεί η συνεργασία και να εντατικοποιηθεί η αντίδραση ενάντια στο νέο κύμα νεο-φιλελεύθερων πολιτικών μεταξύ των συνδικάτων και των κοινωνικών κινημάτων της Ευρώπης που αντιπαλεύονται την οικονομική και κοινωνική αποσύνθεση των χωρών τους. Οι όποιες ιδιαιτερότητες της κάθε χώρας, όπως και της Κύπρου, θα πρέπει να αντιμετωπίζεται στα πλαίσια της πανευρωπαϊκής αλλά και παγκόσμιας κοινωνικής κινητοποίησης και της διαμόρφωσης ενός συνολικού αιτήματος για ριζικές οικονομικές και κοινωνικές αλλαγές σε πανευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο. Η διαμόρφωση και η ιδεολογική και πρακτική υιοθέτηση ενός εναλλακτικού οικονομικού προγράμματος ενάντια στις επιταγές της τροϊκα από το εργατικό κίνημα και τις δυνάμεις της αριστεράς στη Κύπρο θα πρέπει παράλληλα να αποτελεί τη βάση συνεργασίας με τα κινήματα και πολιτικές δυνάμεις κοινωνικής αντίστασης στην Ελλάδα, στην Ισπανία, στη Πορτογαλία, στην Ιταλία, στη Ιρλανδία, στην Ισλανδία, στις χώρες της ανατολικής Ευρώπης. Αν υπάρχει κάποια ελπίδα ανακοπής του κατήφορου του νεο-φιλελευθερισμού, της λιτότητας, της ύφεσης και της ανεργίας αυτή βρίσκεται στο συναπάντημα της ταξικής πάλης ενάντια στην επιβολή των μνημονίων και την διαμόρφωση εναλλακτικού οικονομικού προγράμματος σε κάθε χώρα ξεχωριστά αλλά ταυτόχρονα και σε ένα πανευρωπαϊκό μέτωπο κοινών αγώνων με κατεύθυνση μια κοινωνική Ευρώπη συνεργασίας, αλληλεγγύης και βιώσιμης οικονομικής ανάπτυξης.

Η οικονομική κρίση στη Κύπρο είχε σαν αρχική αιτία τις επιπτώσεις της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης στο τουρισμό και στο κατασκευαστικό τομέα και θα έπρεπε να ήταν αναμενόμενες. Η μείωση της δραστηριότητας σε αυτούς τους κύριους τομείς της οικονομίας οδήγησε στην ύφεση η οποία συνεχίζεται τα τελευταία τέσσερα χρόνια και είχε σαν αποτέλεσμα τη σημαντική αύξηση της ανεργίας η οποία έφτασε σε μεγέθη πρωτόγνωρα για τη περίπτωση της Κύπρου. Η δεύτερη φάση στην εξέλιξη της οικονομικής κρίσης στην Κύπρο είχε εντελώς διαφορετικές διαστάσεις και αντικατοπτρίζει σε μικρογραφία τους παράγοντες που οδήγησαν στην παγκόσμια οικονομική κρίση. Η αναφορά εδώ είναι στο ρόλο του τραπεζικού τομέα και τις επιπτώσεις της τραπεζικής κρίσης όσον αφορά την ένταση και την ανεξέλεγκτη πορεία που ακολούθησε η οικονομική κρίση στη Κύπρο. Μέχρι το φθινόπωρο του 2011 και μετά τις σχετικές αποφάσεις για το κούρεμα του ελληνικού χρέους, οι ζημιές στις κυπριακές τράπεζες έφτασαν τα 4 δις ευρώ που αντιπροσωπεύουν το 70% των κεφαλαίων τους, χωρίς να συνυπολογισθούν οι ζημιές από τα επισφαλή δάνεια στην ελληνική οικονομία και τα οποία συνεχώς αυξάνονται. Το κυπριακό τραπεζικό σύστημα είχε βρεθεί στα πρόθυρα της χρεωκοπίας και οι δανειοδοτήσεις προς την οικονομία τα τελευταία δύο χρόνια έχουν ουσιαστικά παγοποιηθεί. Η κρίση στο τραπεζικό τομέα έχει οδηγήσει σε πιο βαθειά ύφεση την κυπριακή οικονομία, αποτέλεσε τον κύριο λόγο για τον αποκλεισμό της Κύπρου από τη δυνατότητα διεθνούς δανεισμού και σε τελική ανάλυση ήταν ο καθοριστικός παράγοντας για την κάθοδο της τρόϊκας στη Κύπρο. Οι επιπτώσεις της τραπεζικής κρίσης θα έχουν διάρκεια για αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα στο μέλλον και η αντιμετώπιση της κρίσης μέσω ριζικής αναδιάρθρωσης του τραπεζικού συστήματος θα πρέπει να αποτελεί βασικό άξονα ενός εναλλακτικού οικονομικού προγράμματος.

Ένας άλλος παράγοντας ο οποίος έχει εντείνει την ύφεση στη Κύπρο και έχει περιορίσει τις προοπτικές ανάπτυξης σχετίζεται με το μοντέλο ανάπτυξης που έχει διαμορφωθεί τα τελευταία χρόνια και το οποίο έχει κλείσει τον κύκλο του προ πολλού. Αυτή η πτυχή της κρίσης η οποία μπορεί να αποδειχθεί και η πιο καθοριστική δεν συζητείται καθόλου ούτε από τα κυπριακά ΜΜΕ, ούτε από τους πολιτικούς και φυσικά δεν έχει τεθεί τέτοιο θέμα από την τρόϊκα. Η κυπριακή οικονομία κατά τις δεκαετίες του 1980 και 1990 είχε να επιδείξει μια υπέρμετρη επικέντρωση στο τομέα του τουρισμού ενώ οι παραγωγικοί τομείς της γεωργίας και της βιομηχανίας ακολουθούσαν μια φθίνουσα πορεία. Τα ελλείμματα στο εμπορικό ισοζύγιο και στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών αυξάνονταν συνεχώς σε μη βιώσιμο επίπεδο. Παρεμφερείς δείκτες που σχετίζονται με τη παραγωγική βάση της οικονομίας όπως η παραγωγικότητα, τεχνολογική αναβάθμιση, καινοτομία, έρευνα κλπ βρίσκονται σε πολύ χαμηλά επίπεδα και πολύ πιο κάτω από τον μέσο όρο σε χώρες της Ε.Ε. Από τις αρχές της δεκαετίας του 2000, οι τουριστικές αφίξεις και τα ανάλογα έσοδα βρίσκονται σε επίπεδη πορεία. Η ανάπτυξη τα τελευταία χρόνια προήλθε κατά πρώτον λόγο, μέσω της ανόδου του κατασκευαστικού τομέα η οποία κατέληξε σε φούσκα όσον αφορά τη άνοδο των τιμών των ακινήτων αλλά και στην υπέρμετρη αύξηση στις κατασκευές. Επίσης η αύξηση του ΑΕΠ τα τελευταία χρόνια βασίστηκε στη κατανάλωση σαν αποτέλεσμα της αύξησης του ιδιωτικού δανεισμού πού έχει ένα από τα πιο ψηλά ποσοστά σε σχέση με το ΑΕΠ στην Ευρώπη. Οι πηγές ανάπτυξης της κυπριακής οικονομίας έχουν εκλείψει και οι επιπτώσεις της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης έχουν φέρει στην επιφάνεια τις δομικές αδυναμίες της κυπριακής οικονομίας με τον πιο έντονο τρόπο.

Οι προτάσεις της τροϊκας και η διαμόρφωση του κυπριακού μνημονίου έχουν ακολουθήσει την πορεία που έχει χαραχθεί στις προηγούμενες περιπτώσεις με μικρές διαφοροποιήσεις: Ελλάδα, Πορτογαλία, Ιρλανδία. Τα κύρια συστατικά του κυπριακού μνημονίου συμπεριλαμβάνουν τη δημοσιονομική λιτότητα, εξάλειψη του δημοσιονομικού ελλείμματος σε περίοδο τριών χρόνων, περικοπές στους μισθούς του δημοσίου τομέα, περικοπές στις συντάξεις και στις κοινωνικές παροχές, αύξηση του ορίου συνταξιοδότησης, κατάργηση της ΑΤΑ σε περιόδους ύφεσης και καταβολή 50% της ΑΤΑ σε περιόδους ανάπτυξης, ιδιωτικοποιήσεις σε επόμενη φάση μετά τη συγκεκριμενοποίηση των δανειακών αναγκών που θα προκύψουν για τις τράπεζες, ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών, εποπτεία του συνεργατικού πιστωτικού συστήματος από την κεντρική τράπεζα, έλεγχος στα μελλοντικά έσοδα από το φυσικό αέριο με σκοπό την αποπληρωμή του χρέους.

Τα μέτρα που εμπεριέχει το μνημόνιο επιδιώκουν όχι μόνο να εξαλείψουν το δημοσιονομικό έλλειμμα αλλά να δημιουργήσουν και πρωτογενές πλεόνασμα της τάξης του 4% του ΑΕΠ. Η δημοσιονομική συρρίκνωση που θα επέλθει τα επόμενα τέσσερα χρόνια θα είναι της τάξης του 7.5% και αυτή η πολιτική θα βυθίσει την κυπριακή οικονομία, με μαθηματική ακρίβεια, σε βαθειά και παρατεταμένη ύφεση και συνεχή αύξηση της ανεργίας. Αυτές οι προβλέψεις συμπεριλαμβάνονται ήδη, με αρκετή δόση κυνισμού, στις εκδόσεις της Ε.Ε. όπου η ανεργία αναμένεται να αυξηθεί σε 15% στα επόμενα δύο με τρία χρόνια, χρησιμοποιώντας πολύ αισιόδοξες υποθέσεις όσον αφορά την πιθανότητα ανάκαμψης της οικονομίας. Δεν υπάρχει κανένα στοιχείο στα μέτρα του μνημονίου που να ευνοεί την ανάπτυξη αλλά οι ενδείξεις είναι ότι η κυπριακή οικονομία εισέρχεται σε ένα φαύλο κύκλο ύφεσης, αύξησης της ανεργίας, αποδόμησης του κοινωνικού κράτους, γενικής μείωσης των μισθών και περαιτέρω δημοσιονομικής αποσταθεροποίησης και αύξησης του χρέους. Ήδη το δημόσιο χρέος, μετά τη κυβερνητική στήριξη της Λαϊκής έχει φτάσει σχεδόν στο 90% του ΑΕΠ και μετά το νέο δάνειο το οποίο υπολογίζεται στα 17.5 δις ευρώ και αφού αφαιρεθεί το ποσό που προορίζεται για αναχρηματοδότηση του χρέους, θα φτάσει σε επίπεδα πέραν του 150%. Το δημόσιο χρέος της Κύπρου θα βρίσκεται σύντομα σε μη βιώσιμο επίπεδο, εκτός και αν μέρος του δανεισμού αναληφθεί από τις τράπεζες μέσω του αναμενόμενου μηχανισμού χρηματοπιστωτικής στήριξης της Ε.Ε. Η απότομή και αυστηρή μείωση του δημοσιονομικού ελλείμματος δεν πρόκειται να βελτιώσει την κατάσταση του χρέους αλλά αντίθετα θα έχει σαν αποτέλεσμα την αύξηση του λόγω της ύφεσης και της μείωσης του ΑΕΠ.

Σε αυτή τη φάση η Κύπρος βρίσκεται στο ίδιο ακριβώς σημείο που βρισκόταν και η Ελλάδα πριν περίπου δύο χρόνια. Αποδοχή του μνημονίου θα οδηγήσει σε παρατεταμένη ύφεση για πολλά χρόνια, η ανεργία θα συνεχίσει να αυξάνεται, οι μισθοί και στο δημόσιο και στον ιδιωτικό τομέα θα συρρικνωθούν, οι κοινωνικές παροχές και το κράτος προνοίας θα δεχθούν τρομερές πιέσεις και θα αρχίσουν να επηρεάζονται τομείς όπως της υγείας και της παιδείας, ο τραπεζικός τομέας θα συνεχίσει να έχει προβλήματα και θα υπάρχει ανάγκη για συνεχή ανακεφαλαιοποίηση λόγω επισφαλών δανείων και στην Ελλάδα και στην Κύπρο.

Οι προοπτικές ανάπτυξης θα έχουν εκμηδενισθεί αφού ούτε ο τουρισμός, ούτε οι κατασκευές αλλά ούτε και οι υπεράκτιες μπορούν να αποτελέσουν τη βάση για τη μεγέθυνση της παραγωγής, των εισοδημάτων και της απασχόλησης. Η τροϊκα και η πολιτικές που προτείνει δεν έχουν σκοπό να δημιουργήσουν συνθήκες ανάπτυξης της οικονομίας ή να αντιμετωπίσουν υπαρκτά προβλήματα και στρεβλώσεις που εμποδίζουν την ανάπτυξη. Σκοπός του μνημονίου είναι η μείωση των μισθών, η αποδόμηση του κοινωνικού κράτους, η ευελιξία στις εργασιακές σχέσεις , η ιδιωτικοποίηση οργανισμών κοινής ωφελείας αλλά και του συνταξιοδοτικού συστήματος και η προστασία των τραπεζών. Η βασική φιλοσοφία αυτού του πλέγματος πολιτικής επικεντρώνεται στη προσπάθεια δημιουργίας συνθηκών επικερδούς συσσώρευσης κεφαλαίου από κυπριακές επιχειρήσεις αλλά και άνοιγμα επενδυτικών ευκαιριών, όπως σε περίπτωση ιδιωτικοποιήσεων, στο ευρωπαϊκό κεφάλαιο . Επίσης η προσπάθεια αυτή συνοδεύεται με θεσμικές κινήσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο, οι οποίες σκοπό έχουν να περιορίσουν τον όποιον βαθμό ελευθερίας στη διαμόρφωση οικονομικής πολιτικής εξακολουθεί να υπάρχει στις χώρες της Ευρωπαϊκής περιφέρειας και να θεσμοθετήσουν νεο-φιλελεύθερες πολιτικές με νομικό και συνταγματικό τρόπο. Το δημοσιονομικό σύμφωνο, η τραπεζική ένωση και ο αναμενόμενος ευρωπαϊκός μηχανισμός στήριξης τείνουν να δημιουργήσουν ένα πλαίσιο ελέγχου των οικονομιών της περιφέρειας που όχι μόνο περιορίζει την εθνική κυριαρχία αλλά εμπεριέχει έντονα νεο-αποικιακά χαρακτηριστικά.

Η αντίθεση των αριστερών πολιτικών δυνάμεων, του εργατικού και συνδικαλιστικού κινήματος αλλά και των απλών πολιτών στο μνημόνιο και τις νεο-φιλελεύθερες πολιτικές της τροϊκας θα έπρεπε να ήταν συνολική, κάθετη και συντονισμένη. Το μνημόνιο θα έχει καταστροφικές οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες και όχι μόνο δεν θα οδηγήσει σε ανάπτυξη αλλά θα εντείνει την ύφεση και θα έχει σαν αποτέλεσμα τη συνεχιζόμενη αύξηση της ανεργίας. Επίσης η πιο πιθανή εξέλιξη θα είναι ότι το πρώτο μνημόνιο θα το ακολουθήσουν και άλλα αφού οι δημοσιονομικές επιδιώξεις θα είναι δύσκολο να επιτευχθούν σε συνθήκες εντεινόμενης ύφεσης. Η οικονομική και κοινωνική ομηρία της Κύπρου από τον κλοιό του νεο-φιλελευθερισμού έχει δρομολογηθεί και η διέξοδος της κοινωνικής και πολιτικής αντίστασης στη Κύπρο αλλά και σε συνεργασία με τα ευρωπαϊκά κινήματα θα πρέπει να εντατικοποιηθεί.

Φυσικά οι εργοδοτικές οργανώσεις, οι τράπεζες, οι πολιτικές δυνάμεις της δεξιάς αλλά και σημαντική μερίδα των ΜΜΕ έχει υποδεχτεί με ευαρέσκεια τα μέτρα που προτείνει η τρόϊκα. Έχει δημιουργηθεί ένα ιδεολογικό πλαίσιο επιβολής του μνημονίου το οποίο από τη μια μεριά υποστηρίζει ότι η τροϊκα θα μας επιβάλει μέτρα τα οποία θα έπρεπε από μόνοι μας να είχαμε πάρει από καιρό και από την άλλη όταν τα ουσιαστικά επιχειρήματα εκλείψουν καταλήγει στην εκβιαστική υποταγή ότι χρειαζόμαστε τα δάνεια και πρέπει να συμφωνήσουμε με τους όρους των δανειστών. Ο μόνος τρόπος να αντιμετωπιστούν και οι δύο αυτές ιδεολογικές παραπλανήσεις είναι πρώτο η απομυθοποίηση των πραγματικών επιπτώσεων της μνημονιακής πολιτικής χρησιμοποιώντας και την εμπειρία άλλων χωρών και δεύτερο και εξαιρετικά σημαντικό, η διαμόρφωση ενός εναλλακτικού οικονομικού προγράμματος το οποίο να αντιμετωπίζει τα πραγματικά προβλήματα της οικονομίας και να προσδίδει κάποιες προοπτικές ανάπτυξης.

Εναλλακτικές κατευθύνσεις οικονομικής πολιτικής έχουν διαμορφωθεί σε αρκετά προχωρημένο στάδιο από δυνάμεις της αριστεράς και συμπεριλαμβάνουν τα ακόλουθα:

• Δημοσιονομική σταθεροποίηση στη βάση αύξησης της φορολογίας σε ψηλά εισοδήματα, φορολόγηση της ακίνητης περιουσίας και άλλες μορφές πλούτου, αύξηση του εταιρικού φόρου, μείωση ή περιορισμός αύξησης των ψηλών εισοδημάτων, μείωση των αμυντικών δαπανών.
• Διατήρηση της ΑΤΑ και προστασία χαμηλών και μεσαίων μισθών στο δημόσιο τομέα, προστασία και ενίσχυση των κοινωνικών παροχών και των συντάξεων. Να διεξαχθεί συγκριτική έρευνα του κοινωνικού κράτους στη Κύπρο σε σχέση με χώρες της Ε.Ε.
• Ουσιαστική εθνικοποίηση του τραπεζικού συστήματος και αναδιάρθρωση του ούτως ώστε να μειωθεί το μέγεθος του και να περιορισθούν οι διεθνείς δραστηριότητες του. Το τραπεζικό σύστημα να λειτουργήσει με πρωταρχική επιδίωξη τον προγραμματισμό και προώθηση των επενδύσεων προς μια αναπτυξιακή κατεύθυνση.
• Διαμόρφωση εναλλακτικού αναπτυξιακού μοντέλου με πρωταρχικό στόχο την παραγωγική ανασυγκρότηση της οικονομίας και συγκεκριμένα επέκταση και αναβάθμιση του γεωργικού και βιομηχανικού τομέα με σύγχρονες μεθόδους παραγωγής και προϊόντα λαμβάνοντας υπ'όψη διεθνείς τάσεις και εμπειρίες. Απομυθοποίηση του επιχειρήματος ότι οι υπεράκτιες εταιρείες αποτελούν το πιο βασικό πυλώνα της οικονομίας και σταδιακή αύξηση του εταιρικού φόρου με επιδίωξη να μειωθούν οι εισροές ξένων κεφαλαίων οι οποίες έχουν οδηγήσει στην υπερδιόγκωση του τραπεζικού τομέα.
• Μεταρρύθμιση του κράτους με σκοπό να παταχθεί η γραφειοκρατία, η διαφθορά και η αναποτελεσματικότητα. Να διεξαχθεί σχετική έρευνα για τις αδυναμίες και τις κατευθύνσεις που πρέπει να ακολουθηθούν, χρησιμοποιώντας και τις εμπειρίες άλλων χωρών ούτως ώστε να ενισχυθεί ο αναπτυξιακός και κοινωνικός ρόλος του κράτους. Επίσης να ενισχυθούν κρατικοί θεσμοί που συμβάλλουν στη διαμόρφωση και εφαρμογή σχεδιασμού οικονομικής ανάπτυξης όπως η έρευνα, τεχνολογική αναβάθμιση, εκπαίδευση και κατάρτιση.

Έχει ήδη υποστηριχθεί πιο πάνω ότι η λιτότητα και η δημοσιονομική συρρίκνωση, ιδίως με τον τρόπο που επιχειρείται, θα έχει ως κύριο αποτέλεσμα την παρατεταμένη ύφεση, την μείωση του ΑΕΠ και την αύξηση της ανεργίας. Τα δημοσιονομικά ελλείμματα πολύ δύσκολα θα μειωθούν και όσον αφορά το δημόσιο χρέος, πιο πιθανή εξέλιξη είναι η αύξηση παρά η μείωση του. Σε λίγα χρόνια και μετά από μια καταστροφική οικονομική και κοινωνική πορεία, πιθανώς να υπάρξει πιο γενικευμένη παραδοχή ότι η πολιτική του μνημονίου, του νεο-φιλελευθερισμού και της λιτότητας απέτυχε σε συνθήκες όπου η ύφεση, η ανεργία, η μείωση των μισθών και η αποδόμηση του κοινωνικού κράτους θα συνεχίσει να συνοδεύεται με ψηλά επίπεδα στο δημόσιο χρέος. Πιθανώς, σε αυτό το στάδιο να αρχίσει να γίνεται αντιληπτό ότι οι σκοποί του νεο-φιλελευθερισμού και της λιτότητας δεν είναι πρωτίστως ούτε τα δημοσιονομικά ελλείμματα ούτε το δημόσιο χρέος αλλά κύρια επιδίωξη είναι η επιβολή νέων συνθηκών συσσώρευσης κεφαλαίου, ένα άλλο μοντέλο οργάνωσης της οικονομίας το οποίο θα βασίζεται στους χαμηλούς μισθούς στην απορρύθμιση των εργασιακών σχέσεων, στη συρρίκνωση του κοινωνικού κράτους και στην ελαχιστοποίηση κρατικών παρεμβάσεων στην οικονομία. Με άλλα λόγια, επιδίωξη του νεο-φιλελευθερισμού είναι η βελτίωση της κερδοφορίας και η πλήρης επιβολή του ελέγχου του κεφαλαίου στους όρους και στις συνθήκες παραγωγής. Σε αυτές τις συνθήκες δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι οι εργαζόμενοι αλλά και το συνδικαλιστικό κίνημα θα δεχτούν τεράστιο πλήγμα και συνεχείς πιέσεις.

Οι πολιτικές δυνάμεις της αριστεράς αλλά και το συνδικαλιστικό κίνημα σε συνεργασία και στα πλαίσια διαλόγου θα πρέπει να αντιδράσουν και να οργανώσουν την αντίσταση ενάντια στο μνημόνιο με συντονισμένο τρόπο. Ήδη το συνδικαλιστικό κίνημα έδωσε καθαρά το στίγμα ότι αντίκειται εχθρικά προς τις πολιτικές του μνημονίου, ότι δεν πιστεύουν ότι οι πολιτικές αυτές θα αντιμετωπίσουν τα πραγματικά προβλήματα της οικονομίας, αναδεικνύουν την κοινωνική αδικία της πολιτικής του νεο-φιλελευθερισμού και ότι οι εργαζόμενοι θα υποστούν τις επιπτώσεις σχεδόν ολοκληρωτικά και τέλος ότι δεν δεσμεύονται από αυτά τα μέτρα σε ότι αφορά τις εργασιακές σχέσεις. Επίσης το συνδικαλιστικό κίνημα υποστηρίζει με επιχειρήματα ότι η πολιτική του μνημονίου μας έχει επιβληθεί σε συνθήκες που έχουν δημιουργηθεί από το τραπεζικό σύστημα και τις σχέσεις οικονομικών συμφερόντων του κεφαλαίου και της μορφής και πολιτικών του κράτους.

Υπάρχει μια καλή βάση όσον αφορά και επιχειρήματα αλλά και διάθεση για αντίσταση στο συνδικαλιστικό κίνημα ενάντια στις πολιτικές του μνημονίου. Η πτυχή που χρειάζεται να ενισχυθεί και κτιστεί μια συντονισμένη καμπάνια γύρω από αυτή, είναι η τεκμηριωμένη και πειστική πρόταση όσον αφορά ένα εναλλακτικό οικονομικό πρόγραμμα. Οι άξονες εναλλακτικής πολιτικής που αναφέρονται πιο πάνω, κανένα στοιχείο των οποίων δεν έχει αποτελέσει μέρος της δημόσιας συζήτησης, θα πρέπει να αναπτυχθούν και να συγκεκριμενοποιηθούν από τις δυνάμεις της αριστεράς σε συνεργασία με το συνδικαλιστικό κίνημα την επόμενη περίοδο και να αποτελέσουν σημαντικό εργαλείο του αγώνα ενάντια στο μνημόνιο και τον νεο-φιλελευθερισμό και για μια άλλη οικονομία και κοινωνία και στη Κύπρο και στην Ευρώπη.