Απρίλης 13, 2014. Στην Ουκρανία ξεδιπλώνεται μια αυθεντική επανάσταση; Αυτό μπορεί να φαίνεται παράξενο αλλά είναι κάτι χαρακτηριστικό για την ιστορία αυτής της χώρας. Για παράδειγμα στην Ουκρανία του 1918, ο εργατικός ξεσηκωμός από τους «κόκκινους» ξέσπασε σαν απάντηση στις πολιτικές των εθνικιστών που εγκαταστάθηκαν στο Κίεβο. Το ερώτημα, πόσο προοδευτικό είναι το καθεστώς που εγκατέστησαν οι υποστηρικτές της Λαϊκής Δημοκρατίας του Ντόνεσκ και τα άλλα κινήματα της νοτιοανατολικής Ουκρανίας παραμένει αναπάντητο προς το παρών απλά επειδή η ίδια η επιβίωση αυτών των κινημάτων δεν είναι σίγουρη. Αλλά μπορεί να ειπωθεί με σιγουριά ότι δεν υπάρχει επιστροφή. Το σημείο όπου κάτι τέτοιο ήταν δυνατό έχει περάσει, όχι μόνο από πολιτικής αλλά και κοινωνικής άποψης.
Η διανόηση στο Κίεβο και την Μόσχα είναι ανίκανες να πιστέψουν ότι οι εργαζόμενοι και τα χαμηλότερα στρώματα της κοινωνίας όχι μόνο έχουν ξεχυθεί στους δρόμους αλλά έχουν αρχίσει να δρουν ανεξάρτητα, να οργανώνονται και να γράφουν ιστορία. Είναι αυτούς τους ανθρώπους που περιγράφουν περιφρονητικά σαν «λούμπεν», μεσήλικες οικογενειάρχες, άντρες και γυναίκες, που μέχρι χθες δεν φαίνονταν να ασχολούνται με την πολιτική. Ρωσσόφωνοι εργαζόμενοι που δεν έδειχναν κανένα ενδιαφέρον για τις πολικές μηχανογραφίες στην πρωτεύουσα. Πίσω από αυτούς που καταλαμβάνουν κρατικά κτήρια και αστυνομικούς σταθμούς η διανόηση, όπως και στο παρελθόν, ψάχνει για πολιτικούς μηχανογράφους, μισθοφόρους των ολιγαρχών ακόμα και ξένους πράκτορες, περιλαμβανομένων και των Ρώσων. Η διανόηση είναι σίγουρη ότι οι απλοί πολίτες του Ντόνεσκ, ακόμα και μετά που παρακολούθησαν στην τηλεόραση μερικές δεκάδες από ανάλογες καταλήψεις από τους κουβαλητούς του Δεξιού Τομέα, δεν θα μπορούσαν να κάμουν και αυτοί κάτι παρόμοιο.
Είναι αλήθεια ότι αυτοί οι άνθρωποι δεν συμμετείχαν μέχρι τώρα στις πολιτικές εξελίξεις όχι μόνο στην νοτιοανατολική Ουκρανία και στο Κίεβο αλλά και στην Ρωσία. Υποψιάζομαι ότι το ίδιο γινόταν και στην δυτική Ουκρανία. Ένα βίντεο από το Ντόνεσκ δείχνει την δραματική αλλαγή στην κοινωνική και δημογραφική σύνθεση των διαδηλωτών. Στην θέση των νέων της μεσαίας τάξης της πρωτεύουσας που συνηθίσαμε να βλέπουμε στις διαδηλώσεις της Μαϊτάν, βλέπουμε ανθρώπους που πριν από μερικές εβδομάδες ήταν απασχολημένοι με την καθημερινή βιοπάλη για να ζήσουν τις οικογένειες τους και έβλεπαν την συμμέτοχη τους σε διαδηλώσεις στο δρόμο σαν χάσιμο χρόνου. Τώρα, αυτοί οι άνθρωποι όχι μονό βγήκαν στους δρόμους αλλά μπαίνουν μπροστά από φορτηγά που μεταφέρουν στρατιώτες, οργανώνονται και παίρνουν αποφάσεις. Μια αυθεντική επαναστατική αλλαγή πραγματοποιείται στην συνείδηση των μαζών. Στην συνείδηση των μαζών και όχι στην διαβόητη «κοινή γνώμη» που διαμορφώνεται από την προνομιούχα διανόηση και εκείνους που ποτέ δεν προσπάθησαν να καταλάβουν την σημασία των γεγονότων που εξελίσσονται ακόμα.
Ο ρόλος της Ρωσίας
Η σημασία των αλλαγών στην νοτιοανατολική Ουκρανία επεκτείνεται πέρα από τα σύνορα του γειτονικού κράτους. Επηρεάζουν απευθείας την ιδία την Ρωσία, δείχνοντας εικόνες από ένα πολύ πιθανόν μέλλον της. Δεν είναι παράξενο ότι οι δικές μας άρχουσες ελίτ χάνουν συνεχώς και σε μεγαλύτερο βαθμό την συμπάθεια τους για την περίφημη «Ρωσική άνοιξη». Η επίσημη Μόσχα έχει κάμει ξεκάθαρο ότι δεν έχει καμία διεκδίκηση για τις ξεσηκωμένες ουκρανικές επαρχίες. Αυτό δεν είναι μια διπλωματική κίνηση και δεν είναι παραχώρηση προς την δύση. Πιο σωστά είναι ένα βήμα που καθορίζεται, ανάμεσα σε άλλους λόγους, από την επιθυμία του Κρεμλίνου να αποφύγει κάθε κλιμάκωση που δεν θα μπορούσε να διαχειριστεί. Αντίθετα με την Κριμαία, όπου όλα ήταν κάτω από έλεγχο και μετά από δυο-τρεις διαδηλώσεις, η τοπική ελίτ οργάνωσε την μεταφορά της εξουσίας, στο Ντόνεσκ και το Λουκάνσκ είμαστε μάρτυρες της βασικής δύναμης ενός λαϊκού κινήματος που είναι απλά αδύνατο να ελεγχτεί από τα έξω.
Το κίνημα είναι αποκεντρωμένο και δημιουργεί τους δικούς του ηγέτες από ανθρώπους που μέχρι χθες ήταν άγνωστοι, σχηματίζει και αναπτύσσει την ατζέντα του καθώς τα γεγονότα εξελίσσονται. Για τις Ρωσικές αρχές η προσάρτηση αρκετών περιοχών με τον πληθυσμό τους σε κατάσταση εξέγερσης και μαζικής οργάνωσης, των ώρα που στην ιδία την χωρά υπάρχει αυξανόμενη κοινωνική κρίση, θα ήταν σαν να πυροβολούσαν τα πόδια τους. Γι’ αυτό μπορεί να ειπωθεί με σιγουριά ότι οι ακτιβιστές της Λαϊκής Δημοκρατίας του Ντόνεσκ είναι αναγκασμένοι να βασιστούν μονό στις δίκες τους δυνάμεις. Η επίσημη Ρωσία έχει αφήσει την νοτιοανατολική Ουκρανία στην μοίρα της και θα προσπαθήσει να αποστασιοποιηθεί από την περιοχή στον μεγαλύτερο δυνατό βαθμό. Βεβαία η προσπάθεια αυτή γίνεται πιο δύσκολη μέσα στον πατριωτικό πυρετό που οι ρωσικές αρχές καλλιεργούσαν μέχρι τώρα και είναι δυνατό μέσα από τις εξελίξεις να στραφεί και εναντία στο ίδιο το Κρεμλίνο.
Οι εξελίξεις των τελευταίων ήμερων δείχνουν ότι τα λαϊκά κινήματα στο Ντόνεσκ, το Λουκάνσκ, τη Οδυσσό και το Χάρκοβο έχουν πιθανότητες επιτυχίας ακόμα και χωρίς σοβαρή στήριξη από την Ρωσία. Σε τέτοια περίπτωση ανοίγεται η δυνατότητα να επεκτείνουν την επιρροή τους και σε άλλες περιοχές όπου ο πληθυσμός τους έχει κοινά συμφέροντα μαζί τους παρά με την ηγεσία στην Μόσχα ή το Κίεβο.
Ο Δεξιός Τομέας
Οι νέες ουκρανικές αρχές βρίσκονται με την σειρά τους μπροστά σε ένα εξαιρετικά δυσάρεστο δίλλημα. Η αναταραχή στα νοτιοανατολικά μπορεί να συντρίβει μονό με την συμμετοχή του Δεξιού Τομέα και μονό με αιματοκύλισμα σε μεγάλη κλίμακα. Η αστυνομία και ο στρατός είναι αναξιόπιστα, μεγάλο κομμάτι από τα απλά μελή των κρατικών μηχανισμών καταστολής, για απλούς κοινωνικούς λόγους ταυτίζονται με τους εξεγερμένους και όχι με αυτούς που δίνουν διαταγές. Οι αρχές του Κιέβου θα πρέπει να χρησιμοποιήσουν τους μαχητές της ριζοσπαστική δεξιάς. Το πρόβλημα εδώ δεν είναι η ιδεολογία των μαχητών του Δεξιού Τομέα ή οι ψυχολογικές τους ιδιαιτερότητες. Οι αστυνομικές δυνάμεις εκπαιδεύονται για να μπορούν να διαλύουν μαζικές διαμαρτυρίες και ταυτόχρονα να αποφύγουν την αιματοχυσία στον μεγαλύτερο δυνατό βαθμό. Οι αλήτες του Δεξιού Τομέα δεν έχουν τέτοια εκπαίδευση και γι’ αυτό θα κάμουν αυτό που ξέρουν δηλαδή να κτυπούν και να σκοτώνουν ανθρώπους. Το σενάριο αυτό είναι γνωστό και από την εμπειρία άλλων χωρών. Η αιματοχυσία με την σειρά της θα βλάψει την φήμη των αρχών του Κιέβου (τους ίδιους δεν φαίνεται να τους απασχολεί ιδιαίτερα αυτό αφού υπολογίζουν ότι το δυτικά ΜΜΕ και η φιλελεύθερη διανόηση στην Μόσχα και το Κίεβο θα επικροτήσουν κάθε μέτρο που θα πάρουν ακόμα και μαζικό τρόμο) αλλά δημιουργείται ο κίνδυνος ότι τα όποια κατασταλτικά μέτρα να προκαλέσουν ακόμα μεγαλύτερες διαμαρτυρίες ακόμα και ανταρσίες στον στρατό.
Η κατανόηση αυτών των κινδύνων σπρώχνει τα πιο μετριοπαθή κομμάτια της νέας κυβέρνησης στο Κίεβο σε συμβιβασμό με τους διαδηλωτές και πρέπει να υποθέσουμε ότι είναι ειλικρινή. Βεβαία αυτό δεν σημαίνει ότι ξαφνικά πλημμύρισαν από σεβασμό για τον εξεγερμένο πληθυσμό. Είναι επειδή έγιναν μάρτυρες της δύναμης του λαού, και καταλαβαίνουν ότι δεν ωφελεί να κάνουν συμφωνίες πίσω από την πλάτη των διαμαρτυρομένων με τον ένα ή τον άλλο «σοβαρό παίχτη », είτε το Κρεμλίνο, τον ολιγάρχη Ρινάτ Αχμέτοφ ή την Ευρωπαϊκή Ένωση. Κανένας από αυτούς δεν ελέγχει την κατάσταση πια.
Όμως αν το επίσημο Κίεβο κάνει σοβαρές παραχωρήσεις και προσπαθήσει να ικανοποιήσει την νοτιοανατολική χώρα με αποδοχή των απαιτήσεων για αυτονομία, δημοψήφισμα, ελεύθερες εκλογές για τους κυβερνήτες των περιοχών και τέτοια, αυτόματα θα ξεσπάσει σύγκρουση ανάμεσα στους μετριοπαθείς της κυβέρνησης και τον Δεξιό Τομέα. Παρόλο που οι μαχητές του Δεξιού Τομέα δεν φάνηκαν ιδιαίτερα αποτελεσματικοί ενάντια στις εξεγερμένες μάζες της ανατολικής Ουκρανίας στην πρωτεύουσα είναι μια πραγματική δύναμη. Μέσα στην σύγχυση και το πεσμένο ηθικό των δυνάμεων του νομού και της τάξης, ο Δεξιός Τομέας είναι ικανός να ανατρέψει το καθεστώς ή τουλάχιστον να του προκαλέσει μεγάλα προβλήματα. Εδώ βρίσκουμε την πραγματική πρόκληση μπροστά στην Ουκρανική επανάσταση: το μέλλον του Κιέβου και της χωράς συνολικά εξαρτάται στο αν η μάζα των απλών πολιτών, οι καθημερινοί άνθρωποι που μέχρι πριν από λίγο ήταν ξένοι προς τα πάθη και προβλήματα της Μαϊτάν θα μπορέσουν να μπουν σε πολιτική δράση.
Αν οι μάζες εξεγερθούν, ούτε ο Δεξιός Τομέας ούτε οι πολιτικοί τυχοδιώκτες που βρέθηκαν στην εξουσία πάνω στο προηγούμενο κύμα διαμαρτυρίας στους δρόμους θα έχουν κάποια τύχη. Αυτό θα σημαίνει την αρχή ενός νέου δημοκρατικού πολικού σκηνικού όχι μόνο στην Ουκρανία αλλά και στην ίδια την Ρωσία.
Το αρχικό κείμενο στα αγγλικά.
Μερικά στοιχεία για τον Μπόρις Καγκαρλίτσκι
.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου