Έξοδος από το ευρώ και το πρόγραμμα της Αριστεράς

Σωτήρης Βλάχος

Η κρίση που ζούμε έχει χαρακτηριστεί ευρωπαϊκή και παγκόσμια. Είναι κρίση που ξεκινώντας από την κατάρρευση της Lehmans Brothers τον Οκτώβριο του 2008 γονάτισε το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα μέσα σε λίγες μέρες. Από αυτό το στοιχείο της απίστευτης αλληλεξάρτησης προκύπτει ότι δεν μπορούν να υπάρχουν εθνικές θεραπείες που να μην επηρεάσουν άμεσα τις υπόλοιπες οικονομίες. Από όλη την οικονομική θεωρία προκύπτει ότι μέσα στο καπιταλιστικό σύστημα ο επηρεασμός των υπολοίπων θα είναι αρνητικός και μάλιστα όσο πιο βαθειά η γενική κρίση τόσο πιο σοβαρές οι αρνητικές επιπτώσεις του. Και από όλη την καπιταλιστική ιστορία προκύπτει ότι τέτοιες ενέργειες προστασίας της εθνικής οικονομίας σε βάρος των άλλων δεν μένουν χωρίς αντίποινα.

Η εισήγηση για έξοδο από το ευρώ εμπίπτει απόλυτα μέσα στα πλαίσια εθνικής θεραπείας. Θεραπείας που μόνος της στόχος είναι η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας του εθνικού καπιταλισμού σε βάρος των άλλων- και πρέπει να είναι σαφές ότι αυτός είναι ο ένας και μοναδικός στόχος της εξόδου από το ευρώ.

Αυτή η έξοδος θα είναι σε απόλυτο ανταγωνισμό, σε συγκρουσιακό κλίμα με την καπιταλιστική Ευρώπη. Δεν υπάρχει συντεταγμένη έξοδος από το ευρώ. Είναι σαν να ελπίζει κάποιος σε βελούδινο διαζύγιο με τον Ευρωπαϊκό καπιταλισμό, ότι μέσα σε περίοδο κρίσης θα αφήσουν με ειρηνικό τρόπο να αποδεσμευτεί οποιοδήποτε έθνος από το ευρώ για να τους ανταγωνισθεί πιο φτηνά, να κατανέμει στους υπόλοιπους ευρωπαίους πιο πολλές από τις επιπτώσεις της κρίσης από ότι στον εαυτό του χωρίς να αντιδράσουν. Είναι ουτοπία.

Ακόμα πιο μεγάλη ουτοπία γίνεται το όλο εγχείρημα για χώρες όπως η Κύπρος που είναι βαριά χρεωμένη και όπου η εξάρτηση από τις εισαγωγές είναι απόλυτη στους περισσότερους τομείς. Η έξοδος θα σήμαινε αύξηση του ήδη αβάστακτου χρέους στο ίδιο ποσοστό που θα μειωνόταν η αξία του νέου νομίσματος απέναντι στο ευρώ. Το ίδιο και στο κόστος ζωής (εισαγωγές), κόστος παραγωγής (ενέργεια) κλπ. Πρακτικά για την Κύπρο θα σημαίνει κατάρρευση από την μια μέρα στην άλλη.

Η θέση για έξοδο από το ευρώ βασίζεται και πάνω στην εντελώς λανθασμένη άποψη, και ταυτόχρονα την καλλιεργεί, ότι η εθνική οικονομία που αποδεσμεύεται από το ευρώ δεν μπορεί πια να επηρεάζεται από τους ευρωπαϊκούς θεσμούς και τις αποφάσεις τους, ότι γίνεται κύρια του εαυτού της. Δεν υπάρχει μεγαλύτερη ψευδαίσθηση. Οι μεγάλες καπιταλιστικές χώρες, θεσμοί όπως το ΔΝΤ, τράπεζες, έχουν απόλυτη εξουσία πάνω στην οικονομία μιας οποιασδήποτε χώρας, πόσο μάλλον μιας μικρής χώρας όπως η Κύπρος, είτε βρίσκεται έξω είτε μέσα στο ευρώ. Μέσα στο ευρώ και στην ένωση έχουν την δυνατότητα να επιβάλλουν τα μέτρα λιτότητας, ιδιωτικοποιήσεις, κουρέματα καταθέσεων, εκτός ευρώ και ένωσης την δυνατότητα να επιβάλλουν οποιουσδήποτε περιορισμούς θεωρούν χρήσιμους πάνω στις εξαγωγές της συγκεκριμένης εθνικής οικονομίας, στα δάνεια, στην κίνηση κεφαλαίων κλπ.

Όταν η θέση για έξοδο δεν μπαίνει απευθείας μπαίνει με τον πλάγιο τρόπο, ¨καμιά θυσία για το ευρώ¨. Εδώ υπονοείται ότι η έξοδος δεν είναι αυτοσκοπός αλλά επιλογή που επιβάλλεται λογω των θυσιών που προκαλεί η δέσμευση με το ευρώ. Όμως τις θυσίες και τα δεινά δεν τα προκαλεί το ευρώ, πράγμα που θα διαπιστωθεί με τον πιο επώδυνο τρόπο σε περίπτωση εξόδου, αλλά η παγκόσμια καπιταλιστική κρίση. Με τον ίδιο τρόπο που τα προκαλεί σε Αμερική, Ασία, Αφρική, όπου δεν υπάρχει ευρώ.

Η πρόταση για έξοδο από το ευρώ και άμεσο σοσιαλιστικό μετασχηματισμό είναι αφελής και επικίνδυνη. Είναι αφελής διότι προσπαθεί να απαντήσει στα αδιέξοδα που θα προκαλέσει μια τέτοια κίνηση μέσα στον καπιταλισμό, εισάγοντας το στοιχείο του άμεσου σοσιαλιστικού μετασχηματισμού. Υπάρχουν κάπου οι δυνάμεις που θα μπορούσαν να επιτύχουν αυτό τον μετασχηματισμό πάνω σε εθνική βάση σχετικά γρήγορα; Μπορεί να ελπίζουν σε άμεση στήριξη από το Ευρωπαϊκό κίνημα ή τέλος πάντων από μέρος του Ευρωπαϊκού κινήματος; Χωρίς καταφατική απάντηση στα πιο πάνω τότε η έξοδος από το ευρώ είναι και σε αυτή την περίπτωση απλά έξοδος από το ευρώ, με όλες τις δραματικές επιπτώσεις.

Τι γίνεται τώρα σε περιπτώσεις όπως ο Σύριζα που στις επόμενες εκλογές ή στο επόμενο επαναστατικό κύμα μπορεί να βρεθεί στην εξουσία; Τα ζητήματα ρήξης με τον Ελληνικό καπιταλισμό θα μπαίνουν άμεσα. Είναι ο Σύριζα προετοιμασμένος για αυτή την ρήξη; Η σημερινή δεξιά στροφή της ηγεσίας του λίγο μας πιθει για αυτό. Και αυτό που χρειάζεται στον Σύριζα για να μπορεί πραγματικά να κάνει βήματα μπροστά δεν είναι η πολιτική της ρήξης με το ευρώ, που εύκολα θα μπορούσε να την κάνει προμετωπίδα σαν υποκατάστατο της έλλειψης πολιτικής για ρήξη με το σύστημα. Όπως ακριβώς η ηγεσία του Ακελ στην Κύπρο που αντικαθιστά την ταξική πολιτική ρήξης με τον Ευρωπαϊκό καπιταλισμό με μια αταξική, εθνική πολιτική ρήξης. Αφού δεν τολμά μια συνολική ρήξη, κάτι που είναι εντελώς εκτός των οριζόντων της σημερινής ηγεσίας, κάνει μια εθνική ρήξη που το διατηρεί όμως μέσα στα πλαίσια αποδοχής από τις πολιτικές δυνάμεις του κατεστημένου στην Κύπρο. Και στα σίγουρα βάζει λιγότερες ευθύνες στην ηγεσία του από ότι η άλλη πολιτική.

Πολιτική ρήξης με το ευρώ σε ένα αγώνα στον οποίο ο Σύριζα έχει δώσει κύρια εθνικό χαρακτήρα, τον έχει κάνει να φαίνεται σαν προσπάθεια διάσωσης της Ελλάδας από την μέγγενη του μνημονίου και της Τρόικας αντί μέρος της προσπάθειας διάσωσης των ευρωπαίων εργαζομένων από αυτούς, θα έχει τους τεράστιους περιορισμούς στους οποίους ήδη αναφερθήκαμε.

Η στάση πληρωμών για τον Σύριζα θα επιβληθεί από την πραγματικότητα σε κάποια στιγμή. Δεν μπορούν να εξοφληθούν τα χρέη. Πως θα αντιμετωπιστεί το ζήτημα όμως από τους Ευρωπαϊκούς λαούς όταν το ίδιο το Ελληνικό κίνημα έχει δώσει στην προσπάθεια του κύρια Ελληνικό χαρακτήρα; Πως θα αντιμετωπιστεί σε μια εποχή όπου η Ευρωπαϊκή αστική τάξη έχει πισει το δικό της κίνημα ότι οι τεμπέληδες Έλληνες για παράδειγμα- όπως και οι Κύπριοι με τις σκοτεινές δοσοληψίες, το ξέπλυμα βρόμικου χρήματος-οδηγηθήκαν στα πρόθυρα της πτώχευσης και αφού διασώθηκαν με τα δικά τους λεφτά τώρα αρνούνται να τα επιστρέψουν; Είναι πολύ πιθανόν η στάση πληρωμών να αντιμετωπιστεί εχθρικά από όλους τους λαούς που θα σπρωχθούν ο κάθε ένας στις αγκάλες της δικής του αστικής τάξης με αποτέλεσμα αντί πανευρωπαϊκή ταξική σύγκρουση να οδηγηθούμε σε πανευρωπαϊκή εθνική σύγκρουση.

Το ζήτημα του Ευρωπαϊκού προσανατολισμού του Σύριζα είναι τεράστιας σημασίας ακόμα και στην περίπτωση που ο Σύριζα τελικά ερχόταν σε ρήξη με τον Ελληνικό καπιταλισμό. Παρά την σημερινή δεξιά στροφή της ηγεσίας του Σύριζα θα ήταν λάθος να θεωρηθεί ότι ο Σύριζα έχει τελειώσει για το κίνημα. Ανδρώθηκε σε συνθήκες φοβέρα ριζοσπαστικές για την Ελληνική κοινωνία. Τον άρπαξε το κίνημα από σχεδόν το περιθώριο και τον έκανε σε διάστημα πολύ συμπιεσμένων χρονικών περιθωρίων κόμμα που διεκδικεί με αξιώσεις την εξουσία. Ούτε είχε ούτε μπορεί πια να έχει περιθώρια σχηματισμού γραφειοκρατίας όπως το ΠΑΣΟΚ που να αφομοιωθεί με ένα αποφασιστικό τρόπο από το σύστημα. Σε κάθε νέα κίνηση της τάξης θα τραβά τόσο αριστερά όσο κανένα από τα πιο ¨δεξιά¨ στοιχεία της σημερινής ηγεσίας μπορεί να υπολογίσει. Τα ζητήματα είναι τόσο καυτά και η απελπισία τόσο μεγάλη που θα πρέπει άμεσα να δώσει λύσεις. Αν δεν το κάνει, εύκολα οι μάζες που του έδωσαν μια τόσο θεαματική άνοδο θα τον εγκαταλείψουν. Το ίδιο εύκολα όμως θα μπορούσαμε να δούμε αυτές τις μάζες να επιβάλλουν μεγάλο μέρος της θέλησης τους πάνω σε μια ηγεσία που με κανένα τρόπο δεν είχε τον χρόνο να αποκρυσταλλώσει συμπαγή γραφειοκρατία. Δεν θα ήταν καθόλου έκπληξη να δούμε τον Σύριζα να αποκτά την κυβέρνηση στην επομένη επαναστατική κίνηση του Ελληνικού κινήματος και να σπρωχθεί σε άμεση ρήξη με τον Ελληνικό καπιταλισμό μέσα από εθνικοποιήσεις τραπεζών και βασικών τομέων της οικονομίας.

Μια τέτοια ρήξη θα οδηγούσε κατά πάσα πιθανότητα σε εκδίωξη της Ελλάδας από την ευρωζώνη. Η σύγκρουση όμως σε τέτοια περίπτωση όπως και επακόλουθα της, όπως η στάση πληρωμών, πιο δύσκολα θα παρουσιάζονταν σαν προσπάθεια Ελληνικής λύσης στο οικονομικό πρόβλημα της χώρας. Όσο όμως λιγότερη δουλειά είχε προηγηθεί από τον Σύριζα και το Ελληνικό κίνημα στην προσπάθεια παρουσίασης της πορείας τους σαν πορείας ευρωπαϊκής λύσης αντί ελληνικής, τόσο περισσότερο έδαφος θα είχαν οι αστικές τάξεις των ευρωπαϊκών χωρών να στρέψουν το ευρωπαϊκό κίνημα εναντίων τους.

Για τους μαρξιστές του Σύριζα λοιπόν το καθήκον, το καίριο καθήκον, θα είναι να στρέψουν την πολιτική Σύριζα όσο πιο αποφασιστικά και με όσο περισσότερη ενέργεια προς την κατεύθυνση της δουλειάς μέσα στο Ευρωπαϊκό κίνημα. Και ακόμα όπου μπορούν και όποτε μπορούν να παρεμβαίνουν σε ευρωπαϊκό επίπεδο για να ξεκαθαρίζουν σε όλους ότι ο αγώνας του Σύριζα είναι ευρωπαϊκός και όχι εθνικός. Σε αυτή την προσπάθεια είναι φανερό ότι συνθήματα όπως η έξοδος από το ευρώ δεν μπορούν να έχουν παρά αρνητική προσφορά.

Κάθε σύνθημα, κάθε κίνηση της Αριστεράς σε οποιαδήποτε χώρα πρέπει να στέλνει το μήνυμα ότι η προσπάθεια για αναχαίτιση της κρίσης είναι κοινή και όχι ανταγωνιστική προς τους άλλους λαούς, είναι Ευρωπαϊκή και όχι εθνική και ακόμα λιγότερο υπόθεση εθνικής νομισματικής πολιτικής. Και όπου αυτό δεν είναι πραγματικότητα είναι από τα κύρια καθήκοντα του πιο συνειδητοποιημένου κομματιού της Αριστεράς να βάλει όση περισσότερη ενέργεια μπορεί προς αυτή την κατεύθυνση. Σε μια τέτοια πολιτική έχουν τεράστιο ρόλο να παίξουν θέσεις όπως η Πανευρωπαϊκή κρατικοποίηση του τραπεζικού συστήματος κάτω από κοινωνικό έλεγχο, η κρατικοποίηση βασικών τομέων της οικονομίας, ο Πανευρωπαϊκός σχεδιασμός των επενδύσεων και της ανάπτυξης.

Η θέση για στάση πληρωμών πρέπει να είναι σήμερα θέση ζύμωσης σε όσες περισσότερες διεθνείς συναντήσεις και παρεμβάσεις μπορούμε να έχουμε. Για να γίνει κατανοητή όσο πιο πλατιά γίνεται σαν θέση σύγκρουσης με το ευρωπαϊκό και διεθνές καπιταλιστικό σύστημα και όχι σαν θέση εθνικής σύγκρουσης. Εξηγώντας ότι τα βουνά από χρέη της Ελλάδας και άλλων χωρών κτίστηκαν όχι για επιβίωση μόνο του Ελληνικού καπιταλισμού αλλά όλου του Ευρωπαϊκού καπιταλισμού. Ότι τα δανεικά της Ελλάδας και όλων των άλλων χρεωμένων χωρών δεν ήταν αναγκαία μόνο για την ίδια αλλά για όλο τον Ευρωπαϊκό καπιταλισμό, ότι χωρίς τα δανεικά των χωρών που δανείζονταν δεν θα μπορούσε να ύπαρξη ανάπτυξη ούτε στην Γερμανία. Πρέπει να κερδηθούν όσο το δυνατό περισσότερες Ευρωπαϊκές ταξικές δυνάμεις πάνω σε αυτή τη θέση.

Πριν ακόμα φυσικά υπάρξει οποιαδήποτε επαναστατική κίνηση σε οποιαδήποτε χώρα που πιθανότατα θα προκαλούσε τον διωγμό της από το ευρώ, θα μπορούσε να μας προλάβει η λύση της αποχώρησης μιας σειράς χωρών- διάλυσης του ευρώ. Δεν πρέπει να υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι αυτή η λύση υπάρχει ήδη επεξεργασμένη στα επιτελεία όλων των χωρών της Ευρώπης. Υπάρχει σαν καπιταλιστική επιλογή, σαν επιλογή άμυνας τελευταίας γραμμής όταν όλες οι άλλες προσπάθειες θα έχουν αποδειχθεί ανεπαρκείς για να αντιμετωπίσουν την κρίση. Μετά από τα μέτρα λιτότητας και τις ιδιωτικοποιήσεις, δεν υπάρχει κάτι άλλο για τους καπιταλιστές, εκτός από τους εμπορικούς πόλεμους μεταξύ των εθνών- και δημιουργία ξεχωριστών εθνικών νομισμάτων είναι ένας από τους τρόπους για να γίνουν οι εμπορικοί πόλεμοι πραγματικότητα. Στην Ευρώπη η επιλογή του δρόμου των εμπορικών πολέμων θα μπορούσε να εκφραστεί σε πρώτη φάση με δημιουργία δυο ανταγωνιστικών ζωνών, Βορρά και Νότου, πριν τον τελικό εθνικό κατακερματισμό της καπιταλιστικής Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Η εμπειρία του 1929 και το τι ακλούθησε κάνει τους αστούς να τρέμουν την διάλυση της ευρωζώνης. Η επιστροφή στα παλιά νομίσματα δεν θα είναι ελεύθερη επιλογή, δεν θα είναι ¨επιλογή¨ από την οποία θα ελπίζουν πράγματι κάτι. Θα επιβληθεί πάνω τους όταν το βάθεμα της κρίσης και των ανταγωνισμών δεν θα τους επιτρέπει να κρατήσουν πια την Ευρώπη ενωμένη.

Η ανθρωπότητα βρίσκεται σε πορεία ανάλογη αυτής την οποία ακλούθησε μετά την κρίση του 1929, όπου ο καπιταλισμός αντί να αναπτύσσει θα καταστρέφει τις παραγωγικές δυνάμεις, αντί να βελτιώνει το βιοτικό επίπεδο των μαζών θα το καταβαραθρώνει, αντί να δημιουργεί συνθήκες στις οποίες θα μπορούσε να κτιστεί η ειρήνη θα οδηγεί σε πολέμους. Είτε μέσα είτε έξω από το ευρώ η κρίση θα κτυπά ανελέητα τις μάζες των εργαζόμενων. Η ανθρωπότητα εισέρχεται σε συνθήκες επανάστασης και αντεπανάστασης, όπου λύση θα δώσει η εργατική τάξη μέσα από κοινό ευρωπαϊκό και παγκόσμιο μέτωπο, με νέο τολμηρό πρόγραμμα που να οδηγεί έξω από το σημερινό οικονομικό σύστημα, ή την «λύση» θα την δώσουν δικτατορίες, ο φασισμός, ο πόλεμος.