Το κραχ του 1929 και το σήμερα- μέρος Α

Η παταγώδης αποτυχία των μέτρων λιτότητας να φέρουν οποιοδήποτε αποτέλεσμα, κάνει την έξοδο από την ευρωζώνη να αναδύεται σαν επιλογή. Οι συζητήσεις για εγκατάλειψη του Ευρώ, για να γίνουν δυνατοί οι νομισματικοί και εμπορικοί πόλεμοι,( αλλά και η ανεξάρτητη νομισματική πολιτική) μπαίνουν ξανά στην ημερήσια ατζέντα όλης της Ευρώπης. Για να θυμίσουν όμως με φόβο το 1929, ή καλύτερα, το 1931. Όταν ο δασμός Smoot-Hawley στις ΗΠΑ, αποτέλεσε την αρχή των ανελέητων εμπορικών πολέμων μεταξύ των εθνών, που ενώ απότυχαν να σώσουν οποιαδήποτε οικονομία, ‘κατάφεραν’, ωστόσο, να μετατρέψουν τους εμπορικούς σε παγκόσμιο, πραγματικό πόλεμο.

Η παγκόσμια οικονομία τότε κατακερματίστηκε σε εμπορικά μπλοκ που καθορίστηκαν από τις πολιτικές συμμαχίες της εποχής και το νόμισμα με το οποίο συναλλάσσονταν. Όσο όμως και αν τεκμηριώθηκαν θεωρητικά, οικονομικά και πολιτικά, κανένας δεν βοηθήθηκε.

Η Ιαπωνία σήμερα μπήκε σε επεκτατική νομισματική πολιτική. Αυξάνει την κυκλοφορία χρήματος ελπίζοντας ότι αυτό θα βοηθήσει τις επενδύσεις και την κατανάλωση- μια από τις δυνατότητες που επιδιώκουν όσοι θέλουν ρήξη με το Ευρώ. Ενώ όμως κατάφερε την δημιουργία ρεκόρ φτηνού γιεν, αποκτώντας ένα πολύ πρόσκαιρο πλεονέκτημα, δημιούργησε, ταυτόχρονα, δραματική αύξηση των εντάσεων στις σχέσεις με τις άλλες χώρες.

Η Κορέα απείλησε με «ενεργητική αντίδραση», η Ρωσία προειδοποιεί με ανάλογη υποτίμηση, η Βενεζουέλα έχει ήδη ανακοινώσει μεγάλη υποτίμηση του δικού της νομίσματος, και η Αργεντινή ακολουθεί, πιθανότατα σύντομα.

Η ευρωζώνη είναι ξανά μοιρασμένη μεταξύ της Γαλλίας που απαιτεί άμεση αντίδραση για μείωση της αξίας του Ευρώ, και της Γερμανίας που προς το παρόν εναντιώνεται σε πολιτική παρέμβαση στο ζήτημα. Με τον Jens Weidmann, πρόεδρο της Κεντρικής Τράπεζας της Γερμανίας, να προειδοποιεί ότι η αυξανόμενη πολιτική παρέμβαση στο ζήτημα των ισοτιμιών των νομισμάτων ανοίγει μια «παγκόσμια κούρσα προς τον πάτο». Μια προειδοποίηση που θυμίζει με δραματικό τρόπο όσα είχαν ακολουθήσει το 1929.

Και οι ΗΠΑ παίζουν επικίνδυνα το παιγνίδι. Με διαδοχικές ενέσεις ρευστού στην οικονομία(quantitative easing,) πλημυρίζουν το κόσμο με δολάρια, σπρώχνοντας έτσι την τιμή του προς τα κάτω. Αντί να αποφασίσουν υποτίμηση, την προκαλούν με αυτό τον τρόπο. Ότι κάνει και η Ιαπωνία. Αντιδρά όμως η Βραζιλία, η Ελβετία και άλλοι, με διαδοχικές παρεμβάσεις στις αγορές για να προφυλάξουν τα νομίσματα τους από ανατίμηση, από το να γίνουν πιο ακριβά, αυτό δηλαδή που η πολιτική των ΗΠΑ επιδιώκει.

Ποιος μπορεί να ελπίζει τι από τέτοια κούρσα ανταγωνιστικών υποτιμήσεων;

Πίσω από την πολιτική των ΗΠΑ είναι ο Πρόεδρος της Ομοσπονδιακής (Κεντρικής) Τράπεζας της Αμερικής, Ben Bernanke. Το δοκτοράτο του στα οικονομικά το πήρε με διατριβή πάνω στο το κραχ του 1929. Καταλήγοντας στο βασικό συμπέρασμα ότι η οικονομική πολιτική που ακολουθήθηκε τότε, με περιοριστικές πολιτικές αντί με επέκταση της χρηματοδότησης, ήταν ο κύριος παράγοντας που έκανε την κρίση μετά το 1929 τόσο βαθιά. «Η κατάρρευση της παροχής χρήματος, μετέτρεψε μια όχι ιδιαίτερα δύσκολη ύφεση( a run-of-the-mill recession) σε κρίση που εμφανίζεται μια φορά στην ζωή μας».

Ο Bernanke υποστηρίζει ότι οι ισοτιμίες νομισμάτων της τότε εποχής, που ήταν δεμένα με το χρυσό, ήταν καταστροφή. Ότι υποστηρίζουν όσοι βλέπουν το Ευρώ σαν την πηγή του κακού, αφού το κοινό νόμισμα είναι, ας το βάλουμε έτσι, μια απόλυτη ισοτιμία. Και χωρίς τέτοιους περιορισμούς τώρα προχωρεί ο Bernanke σε απίστευτη επέκταση της χρηματοδότησης για να λύση το πρόβλημα.

Όμως η ίδια η ζωή έχει διαψεύσει τον Bernanke, ισχυρίστηκε στις 13 Αυγούστου του 2013 ο οικονομολόγος Δρα Jim Willie,που ήταν καλεσμένος στο ραδιοφωνικό πρόγραμμα Trunews των ΗΠΑ. Από εκεί κάλεσε για απόσυρση της διατριβής του Ben Bernanke και διαγραφή του δοκτοράτου του, αφού οι πολικές του έχουν αποτύχει να βγάλουν την χώρα από την κρίση. Αντίθετα, την έχουν φέρει στο χείλος ενός ακόμη οικονομικού γκρεμού.

Είναι απίστευτο, αλλά την ίδια στιγμή που στην Ευρώπη επιβάλλουν λιτότητα, με τον απόλυτο ισχυρισμό ότι δεν υπάρχει άλλη πορεία, στις ΗΠΑ, προς το παρόν τουλάχιστον, κάνουν ακριβώς το αντίθετο. Αποτυγχάνοντας όμως και στις δύο περιπτώσεις να έχουν οποιοδήποτε αποτέλεσμα, διότι τα πράγματα είναι πολύ πιο βαθιά. Έχουν να κάνουν με τα βασικά συμπεράσματα της μαρξιστικής ανάλυσης για την οικονομία, τις άλυτες αντιφάσεις τις καπιταλιστικής ανάπτυξης που οδηγούν σε αξεπέραστη κρίση. 

Σωτήρης Βλάχος