Το κραχ του 1929 και το σήμερα- μέρος Γ

Καμιά ανταπόκριση σε γνωστές θεραπείες.

Μετά το κραχ του 1929, η παγκόσμια οικονομία δεν ανταποκρίνονταν σε καμιά θεραπεία. Οι νόμοι της αγοράς, που στα προηγούμενα 150 τόσα χρόνια καπιταλιστικής οικονομίας έβαζαν τα πράγματα σε τάξη, όχι χωρίς μεγάλα Κόστα φυσικά για τις ζωές των ανθρώπων, αδυνατούσαν τώρα να έχουν αποτέλεσμα. Το ίδιο και οι κρατικές παρεμβάσεις στις οποίες κατέφυγαν μαζικά με το 1932. Ο Υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ, Henry Morganthau, Jr., το 1939 διατύπωσε με σχετική απελπισία ότι, 8 χρόνια χρηματοδοτήσεων και επανειλημμένες  προσπάθειες στήριξης της βιομηχανίας, είχαν σαν αποτέλεσμα «όση ανεργία είχαμε και όταν ξεκινούσαμε… και ένα τεράστιο χρέος στα χέρια μας».

Τι δεν λάμβαναν λοιπόν υπόψη οι γνωστές  θεραπείες, που αποτελεί το κύριο χαρακτηριστικό των περιόδων μετά το 1929 και 2008;

Αποχώρηση από το ευρώ και επιστροφή στο εθνικό νόμισμα.

Αξίζει όμως, πριν προχωρήσουμε, να καταπιαστούμε για ακόμα μια φορά με το ζήτημα της εγκατάλειψης του ευρώ και των επιπτώσεων της. Δραματικών επιπτώσεων, ακόμα και χωρίς να λαμβάνεται υπόψη το διαφορετικό στοιχείο στίς μετά το 1929 και 2008 εποχές, που κάνουν την δυνατότητα ανάκαμψης, έστω και μερικής, έστω και μακρόχρονα, αδύνατη.

Και μόνο η δημοσιοποίηση της πρόθεσης οποιουδήποτε κράτους να εγκαταλείψει το ευρώ, θα προκαλούσε μαζικές αναλήψεις από χιλιάδες καταθέτες, λόγω της αναπόφευκτης μείωσης της αξίας του εθνικού νομίσματος σε σχέση με το ευρώ που θα ακολουθούσε.  Κανένα τραπεζικό σύστημα δεν είναι δυνατόν να επιβιώσει του φαινομένου αυτού.

Τα κρατικά ομόλογα δεν θα έχουν πια καμιά αξία, με όλα όσα αυτό συνεπάγεται για τις δυνατότητες δανεισμού αλλά και για τις σχέσεις με όσους ήδη κρατούν αυτά τα ομόλογα.  

Η μόνη δυνατότητα αντίδρασης θα είναι η επιβολή ελέγχων στην κίνηση κεφαλαίων. Ενέργεια όμως με εξαιρετικά αμφίβολα αποτέλεσμα σε ένα παγκοσμιοποιημένο χρηματοπιστωτικό σύστημα, με την τεράστια εξουσία των τραπεζών στην οικονομία και την πολιτική και με εχθρικό το διεθνές περιβάλλον.

Η αξία του νέου νομίσματος θα υποχωρεί διαρκώς έναντι των υπολοίπων νομισμάτων, με τρόπο τόσο δραματικό που είναι δύσκολα να προβλεφτεί. Οι τιμές όλων των  εισαγόμενων προϊόντων θα αυξάνονται τόσο, όσο θα κατρακυλά η αξία του εθνικού νομίσματος- και τύπωμα νέου χρήματος για τις ανάγκες επεκτατικής πολιτικής, απλά θα μειώνει ακόμα περισσότερο την αξία του, συντείνοντας σε αυτό που από τώρα θα μπορούσαμε να αποκαλέσουμε,  το τέλειο χάος.

Και όλα αυτά χωρίς τα  εμπορικά και άλλα μέτρα, που σε ένα εχθρικό διεθνές περιβάλλον θα παίρνουν οι διεθνείς τράπεζες και τα υπόλοιπα κράτη ενάντια στο συγκεκριμένο.

Ξανά ο Μαρξ στο προσκήνιο.

Η αδυναμία της αγοράς σε κάποια φάση της ανάπτυξης να αναπαράγει τον εαυτό της, να συντηρήσει αυτό που δημιούργησε, η πτώση των ποσοστών του κέρδους,

«.. είναι με κάθε έννοια ο πιο σημαντικός νόμος της πολικής οικονομίας, ο πιο ουσιώδης για κατανόηση των πιο δύσκολων σχέσεων.  Είναι ο πιο σημαντικός νόμος από ιστορικής άποψης.  Είναι ένας νόμος που παρά την απλότητα του δεν έχει γίνει κατανοητός ποτέ προηγουμένως και, ακόμα λιγότερο, δεν διατυπώθηκε με ένα συνειδητό τρόπο.» (Μαρξ, Grundrisse  σελ.748)

Αυτή την φάση της καπιταλιστικής ανάπτυξης φανέρωσε το κραχ του 1929, αυτή την φάση ανάπτυξης φανερώνει το κραχ του 2008. Και αυτό το στοιχείο, που σύμφωνα με τον Μαρξ είναι ο πιο σημαντικός νόμος της πολιτικής οικονομίας,  είναι που δεν λαμβάνουν υπόψη τα στρατηγικά κέντρα, με αποτέλεσμα να μην υπάρχει  ανταπόκριση σε καμιά θεραπεία και οι προβλέψεις τους να είναι τραγικά άστοχες.

 «Κανένα Κογκρέσο των Ηνωμένων Πολιτειών που συγκλήθηκε ποτέ, επισκοπώντας την κατάσταση στην Ένωση (χώρα) δεν συνάντησε πιο ευχάριστες προοπτικές από αυτές που παρουσιάζονται στην παρούσα στιγμή» ( John Kenneth Galbraith “The Great Crash 1929”, σελ. 30)

θα πει ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Coolidge, σε μήνυμα του που έστειλε σε συνεδρία του Κογκρέσου στις 4 Δεκεμβρίου του 1928, λίγο πριν την μεγαλύτερη οικονομική καταστροφή στην καπιταλιστική ιστορία.

Το Economic Society του Χάρβαρντ, με την αφρόκρεμα των οικονομολόγων, εντόπιζε, το Νοέμβριο του 1929, ένα μήνα μετά το ξεκίνημα της καταστροφής, ότι υπήρχαν όλα τα στοιχεία για να είναι κάποιος αισιόδοξος και ότι,

“...σοβαρής μορφής ύφεση όπως αυτή του 1920-21 είναι έξω από κάθε πιθανότητα” (Το ίδιο, σελ. 96)

Τι λέει λοιπόν αυτός ο νόμος του Μαρξ, ποιο ρόλο έπαιξε στο οικονομικό επίπεδο η νεοφιλελεύθερη περίοδος, ποιες οι προοπτικές της παγκόσμιας οικονομίας;

Σωτήρης Βλάχος