Πορεία Ευρωζώνης και προοπτικές του κοινού νομίσματος, μέρος α

Όταν οι φούσκες έσκασαν.

Μέρος Α.

Οι όροι «φούσκα» και «σκάσιμο της φούσκας» ακούστηκαν επανειλημμένα τα τελευταία χρόνια από όλους τους σχολιαστές και αναλυτές της κυπριακής αλλά και παγκόσμιας οικονομικής κρίσης- και αυτός ο όρος είναι κλειδί στην εξέταση της οικονομικής πορείας των τελευταίων δεκαετιών.

Η Κυπριακή οικονομία στηρίχτηκε για πολλά χρόνια πάνω σε φούσκες. Αλλά όχι μόνο η Κυπριακή. Και η Αμερικανική αλλά και η παγκόσμια.

Οι φούσκες είναι κεντρικό στοιχείο στην οικονομική πορεία των τελευταίων δεκαετιών. Δεν είναι όμως οι λόγοι της κρίσης. Το αντίστροφο ισχύει. Ήταν αυτό που επέτρεψε την οικονομική λειτουργία  σε μια περίοδο θεμελιακών προβλημάτων στην παγκόσμια οικονομία. Σε μια περίοδο όπου η ‘ελεύθερη αγορά’ δεν μπορούσε να συντηρήσει τον εαυτό της.

Οι φούσκες  αποτέλεσαν παράγοντα συγκάλυψης της κρίσης. Οι φούσκες στα χρηματιστήρια και μετά στα ακίνητα, δημιούργησαν πλασματικές αξίες που βοήθησαν την οικονομία μέσα από την ενίσχυση της αγοραστικής δύναμης των καταναλωτών.

Το ίδιο και η «φούσκα» στο τραπεζικό σύστημα. Που στην Κύπρο εκφράστηκε με φούσκα στις τραπεζικές καταθέσεις, που οδήγησε σε φούσκα στις τραπεζικές δραστηριότητες, ή, διαφορετικά διατυπωμένο, σε αλόγιστη τραπεζική επέκταση. Οι τεράστιες καταθέσεις (μεγάλο μέρος των οποίων ήταν Ρωσικές, γνωστής/άγνωστης προέλευσης) είχαν νόημα, μόνο αν μετατρέπονταν με την σειρά τους σε δάνεια. Έτσι χορηγούνταν τα πιο εύκολα δάνεια. Για μεγάλο χρονικό διάστημα οι τράπεζες ουσιαστικά παρακαλούσαν τον κόσμο, αλλά και τις επιχειρήσεις ,να δανειστούν. Αλλά και προχώρησαν στις πιο ριψοκίνδυνες ενέργειες, όπως την αγορά των ελληνικών ομολόγων. Που, ακριβώς, επειδή αποτελούσαν ριψοκίνδυνη επένδυση, επειδή ακριβώς υπήρχε μεγάλος κίνδυνος να μην πάρεις πίσω τα λεφτά σου, σου πρόσφεραν το πιο ψηλό επιτόκιο.

Έτσι, όταν το ζήτημα μπαίνει ότι θα αντιμετωπίσουμε την κρίση αντιμετωπίζοντας τις φούσκες, βάζοντας τάξη στην αλόγιστη τραπεζική επέκταση και στον υπερδανεισμό, γίνεται βιασμός της λογικής: βάζοντας σε τάξη όλα αυτά, απλά ανοίγεις τον δρόμο για να ξεσπάσει η κρίση με τον πιο βίαιο τρόπο.

Στις ΗΠΑ, η φούσκα στο τραπεζικό σύστημα  έπαιξε ακριβώς τον ίδιο ρόλο που έπαιξε και στην Κύπρο αλλά και παγκόσμια: πρόσφερε αγοραστική δύναμη στην κοινωνία όταν η βιομηχανική παραγωγή αδυνατούσε.

Εκφράστηκε, όπως και στην Κύπρο, με φούσκα στα ακίνητα, αλλά και με απίστευτα κερδοσκοπικά παιγνίδια των τραπεζών. Από στοιχήματα στην κίνηση των επιτοκίων μέχρι πια επιχείρηση θα οδηγούσαν σε κατάρρευση κερδίζοντας δις δολάρια.

Οι φούσκες όμως έσπασαν,  το 2008 στις ΗΠΑ, το 2013 στην Κύπρο. Δεν χρειάστηκε η συνειδητή παρέμβαση των ιθυνόντων, δεν χρειάστηκε κανένας υπουργός ή επίσημος να βάλει τάξη. Το έκανε η ίδια η αγορά. Μόνο και μόνο για να δείξει, όμως,  ότι οι πραγματικές δυνατότητες του οικονομικού συστήματος που ονομάζεται ελεύθερη αγορά,  είναι να παρέχει εργοδότηση σε ολοένα μικρότερο ποσοστό ανθρώπων,  στο 80%, για να γίνει αμέσως μετά το 75%, το 70% κλπ. Και να παρέχει σε όλους τους υπόλοιπους ολοένα και δραματικά μικρότερα εισοδήματα. Η Ελλάδα είναι η εικόνα του μέλλοντος, του κοντινού μέλλοντος, για όλες τις χώρες.

Οι φούσκες έσπασαν, και τρομοκρατημένα τα επιτελεία αντιστρέφουν την πολιτική που τις δημιούργησε. Με την πραγματική εικόνα της οικονομίας να αναδύεται με τρόπο που τρομάζει..  Χωρίς να φαίνεται ποια ότι, κάποιος από αυτούς, ελπίζει πραγματικά σε νέα πορεία ανάκαμψης.

Ο Joseph Stinglitz, πρώην Chief Economist της Παγκόσμιας Τράπεζας και Νομπελίστας οικονομικών, χαρακτήρισε πρόσφατα τα μέτρα λιτότητας στην Ελλάδα σαν συνταγές αυτοκτονίας.

Το ίδιο το Δ.Ν.Τ. αποφάνθηκε πριν ένα περίπου μήνα ότι τελικά, τα μέτρα λιτότητας, όταν εφαρμόζονται ταυτόχρονα σε πολλές χώρες, επιτείνουν την ύφεση.

Η Αριστερά, τόσο στην Κύπρο όσο και αλλού, προσπαθώντας να χαράξει νέα πορεία σε αυτό το παγκόσμιο χάος και τα αδιέξοδα των μνημονίων, προσεγγίζει με επικίνδυνο τρόπο το ζήτημα του Ευρώ και της εξόδου από την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Σωτήρης Βλάχος

Στέλεχος της Αριστερής Πτέρυγας.