Πέντε σκέψεις για την Εναλλακτική Συνάντηση Κορυφής (Alter Summit)

Ομιλία του Βέλγου συνδικαλιστή Felipe Van Keirsbilck* στη συνάντηση της Πορταριάς (20 Ιουλίου 2013)

1. Ένα αίνιγμα

Γιατί οι πολιτικές ελίτ εφαρμόζουν μέτρα λιτότητας που είναι

• Κοινωνικά καταστροφικά. Πρόκειται για τα χειρότερα πισωγυρίσματα από το πόλεμο και μετά, ενώ ακόμα και η κοινοβουλευτική συνέλευση του Συμβουλίου της Ευρώπης χαρακτηρίζει αυτή τη λιτότητα απειλή ενάντια στα κοινωνικά δικαιώματα και τη δημοκρατία.
• Οικονομικά παράλογα. Η λιτότητα αυξάνει τα ελλείμματα και το χρέος και καταστρέφει τον παραγωγικό μηχανισμό, χωρίς ούτε καν να προσφέρει μια διέξοδο από τη κρίση.
• Δημοκρατικά αυτοκτονιστικό. Από τη μια με τις αυταρχικές παρεμβάσεις της Τρόικα που φέρνουν πολλές χώρες σε κατάσταση μετα-δημοκρατικής λιτότητας, κι από την άλλη επειδή οι συνέπειες της λιτότητας ενθαρρύνουν τα φασιστικά και ξενοφοβικά κόμματα.

Είναι από ασχετοσύνη;

Όχι: μπορούμε να κατηγορήσουμε τους κυβερνήτες μας για πολλά λάθη, αλλά όχι για το ότι είναι ηλίθιοι. Μερικοί από τους πολιτικούς ηγέτες πιθανόν να αναζητούν εναλλακτικές λύσεις, αλλά βρίσκονται αντιμέτωποι με την απουσία ουσιαστικής απάντησης στο πλαίσιο της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης όπως αυτή λειτουργεί σήμερα. Όμως για άλλους ηγέτες, λίγο ή πολύ ξεκάθαρα νεοφιλελεύθερους, η πιθανή εξήγηση είναι ότι το ζητούμενο για αυτούς είναι να εκμεταλλευτούν τη κρίση για να ολοκληρώσουν τη νεοφιλελεύθερη επανάσταση (never waste a good crisis). Κατά συνέπεια, βρισκόμαστε σε μια πρωτοφανή κατάσταση, που ζητάει πρωτοφανείς απαντήσεις, σε ευρωπαϊκή κλίμακα και πέρα από τις δευτερεύουσες διαφοροποιήσεις – η ριζοσπαστικοποίηση της κύριας αντίθεσης ανάμεσα στο κεφάλαιο και στην εργασία, ανάμεσα στα συμφέροντα μιας μικρής υπερπρονομιούχας μειοψηφίας και στη μεγάλη μάζα του πληθυσμού, μας βάζει μπροστά σε ένα ιστορικό καθήκον.

2. Ένα άλλο αίνιγμα

Γιατί η οικονομική, πρακτική και θεωρητική ήττα του νεοφιλελευθερισμού δεν οδήγησε στην άνοδο στην εξουσία κυβερνήσεων αποφασισμένων να τολμήσουν τη ρήξη με τη Τρόικα και το νεοφιλελευθερισμό;

Είναι μήπως εξαιτίας της παθητικότητας των λαών;

Όχι, ποτέ άλλοτε δεν είχαμε δει τόσες κινητοποιήσεις μεγάλων διαστάσεων όσο στα τελευταία 3 χρόνια! Η κύρια εξήγηση, κατά τη γνώμη μας, έχει σχέση με την ίδια την οικοδόμηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης που καθιστά αναποτελεσματικές τις παραδοσιακές λαϊκές κινητοποιήσεις:   η εξουσία είναι στις Βρυξέλλες ή στη Φρανκφούρτη, αλλά η ικανότητα κινητοποίησης και πάλης των ανθρώπων είναι στη πατρίδα τους, στην επιχείρησή τους, στη πόλη τους, στη περιφέρειά τους, στη χώρα τους. Αυτό επιτρέπει να προσδιορίσουμε τη φύση αυτής της ιστορικής αποστολής που αναφέρθηκε προηγουμένως: για εμάς, είναι κατεπείγουσα ανάγκη να κάνουμε να γεννηθεί ένα πραγματικό Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Κίνημα.

Τι ξέρουμε για τα Κοινωνικά Κινήματα; Καταρχήν, ότι αυτά δεν δημιουργούνται με μια απόφαση (διαφορετικά θα μπορούσαμε να αποφασίσουμε ότι το ευρωπαϊκό κοινωνικό κίνημα θα αρχίσει σε αυτή την αίθουσα αύριο στις δώδεκα και μισή…) …αλλά  ότι χρειάζεται πολύ δουλειά για να γίνουν εφικτά. Κατόπιν, ότι απαιτούν τρεις προϋποθέσεις:

• Την ικανότητα να πούμε ΕΜΕΙΣ (ποιοι είμαστε)
• Την ικανότητα να πούμε ΕΚΕΙΝΟΙ (ποιοι είναι οι αντίπαλοί μας)
• Και την ικανότητα να πούμε ξεκάθαρα ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΘΕΛΟΥΜΕ

Να πούμε ΕΜΕΙΣ, σημαίνει ότι ξανακάνουμε δική μας τη φιλοδοξία της Ηγεμόνευσης. Ο Γκράμσι ξεχώριζε την κυβερνώσα τάξη από την ηγεμονική τάξη με το ακόλουθο κριτήριο: όταν η τάξη που είναι στην εξουσία κατορθώνει να εκφράσει τα συμφέροντά της και συνάμα τα συμφέροντα της πλειοψηφίας, τότε «διευθύνει», δηλαδή ασκεί την εξουσία μέσω της ηγεμόνευσης,  μέσω της συναίνεσης των μαζών σε ένα πειστικό λόγο –ενώ η προσφυγή στην ισχύ δεν είναι παρά συμπληρωματική. Όταν αυτή η τάξη δεν μπορεί πια να πείσει τις μάζες, δεν της απομένει πια παρά η καταστολή και η βία, δεν διευθύνει πια τίποτα, και δεν είναι πια παρά μια κυρίαρχη τάξη. Η ωμή καταστολή στην Ελλάδα, στην Ισπανία, στο Blockoccupy  της Φρανκφούρτης, το γεγονός ότι πληθαίνουν οι ελευθεριοκτόνοι ή αντισυνδικαλιστικοί νόμοι αποδεικνύει ξεκάθαρα ότι η ευρωπαϊκή ολιγαρχία έχασε και εγκατέλειψε τη μάχη για την ηγεμονία. Αυτό δεν σημαίνει όμως διόλου και ότι εμείς θα την κερδίσουμε! Η αριστερά έχει μακρά παράδοση αδελφοκτόνων αγώνων για την ηγεμονία μεταξύ μας : πρέπει τώρα να έχουμε τη φιλοδοξία να κατακτήσουμε την ηγεμονία απέναντι σε εκείνους.

Για να πούμε ΕΚΕΙΝΟΙ, δεν θα είναι αρκετό να κατηγορήσουμε τις αγορές  -που είναι χωρίς όνομα και πρόσωπο. Οι αντίπαλοί μας είναι τράπεζες, πολυεθνικές, πολιτικά κόμματα που έχουν όνομα, διεύθυνση, ηγέτες. Πρέπει εξάλλου να θέσουμε ένα ερώτημα: δεν θα πρέπει να φτάσουμε να καταγγείλουμε τη προσωπική ευθύνη κάποιων ηγετών;  Αν σε αυτή την αίθουσα κάθονταν οι κύριοι Μπαρόζο και Τρισέ, η κυρία Μέρκελ και ο κύριος Σαρκοζί, οι κύριοι Ντράγκι και Παπαδήμος, δεν θα έπρεπε να τους ζητήσουμε λογαριασμό για τις ερειπωμένες κοινωνίες μας, για τις οικογένειες που τις τρώει το σαράκι της εργασιακής ανασφάλειας, της φτώχειας ή ακόμα και της πείνας… Για τις πολλές αυτοκτονίες που έχουν προκαλέσει οι αποφάσεις τους;

Σίγουρα, θα μας απαντούσαν πως δεν έχουν καμιά προσωπική ευθύνη, πως οι αποφάσεις τους κυρώθηκαν από κοινοβούλια με απόλυτα νόμιμο τρόπο, και πως κατά συνέπεια δεν μπορούν να κατηγορηθούν για τίποτα και άρα είναι στο απυρόβλητο… Και ίσως τότε θα μπορούσαμε να τους πούμε: OK, τέλεια! Είναι ακριβώς αυτά που έλεγαν, πριν από ενάμιση χρόνο, ο κύριος Μπεν Αλί και ο κύριος Μουμπάρακ!

Τέλος, πρέπει να πούμε ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΘΕΛΟΥΜΕ – με καθαρή γλώσσα που μιλάει για τις ανάγκες και τις πραγματικότητες που βιώνει το 99% των πολιτών, για αυτές τις ανάγκες που είναι η λύση και όχι το πρόβλημα! Μια από τις νίκες του νεοφιλελευθερισμού είναι ότι έκανε να πιστέψουμε ότι η οικονομία και η πολιτική απαιτούσαν περισπούδαστες έννοιες και γλώσσα, ότι η γλώσσα του λαού δεν επαρκούσε για αυτά. Για παράδειγμα, να διεκδικούμε «Ευρω-ομόλογα» μπορεί να αποτελεί μια τεχνική απάντηση σε μια συγκεκριμένη στιγμή, αλλά δεν μπορεί να αποτελέσει ένα πολιτικό σύνθημα επειδή δεν ξέρω να το εξηγήσω στο μπακάλη στη γωνιά του δρόμου μου, και επειδή δεν πρόκειται να σπρώξει στους δρόμους του νεαρούς ανέργους της περιοχής μου.

3. Ένα κλασσικό ερώτημα: τι να κάνουμε;

Εδώ και χρόνια, το ερώτημα δεν είναι πια να μάθουμε κατά πόσο υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις. Έχουμε άφθονα κείμενα που περιγράφουν, με συνολικά συγκλίνοντα τρόπο, ποιες θα έπρεπε να είναι οι πειστικές εναλλακτικές λύσεις για μια δημοκρατική, οικολογική και κοινωνική Ευρώπη. Τα μανιφέστα και οι αναλύσεις διαδέχονται το ένα το άλλο (βλέπε μερικά παραδείγματα στο www.altersummit.eu), και δεν περνάει βδομάδα χωρίς να βγει κάποιο νέο κάλεσμα για την ενότητα των κοινωνικών κινημάτων στην Ευρώπη.

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, μια δυνατή απάντηση στο ερώτημα «Τι να κάνουμε;» θα ήταν : «Να πάμε στο ΙΚΕΑ να αγοράσουμε μια εταζέρα για να βάλουμε όλα τα καλέσματα για ενότητα για μια άλλη Ευρώπη»…Μια άλλη απάντηση είναι να θεωρήσουμε ότι αυτό που χρειάζεται είναι να πραγματοποιήσουμε τη σύγκλιση των δυνάμεων, και την ενότητά τους στη δράση. Στόχος μας είναι να αλλάξουμε την Ευρώπη, όχι να αλλάξουμε μια διακήρυξη. Αυτή η ενότητα θα περάσει μέσα από ένα πρόγραμμα δράσεων που έχει τουλάχιστον τη φιλοδοξία να επηρεάσει τη πραγματικότητα (πράγμα που απαιτεί πολύ χρόνο προετοιμασίας…αλλά και να βιαστούμε για να παρέμβουμε την ώρα της κορύφωσης της κρίσης που βαθαίνει). Τρεις παρατηρήσεις για αυτό που μπορεί να είναι ένα τέτοιο πρόγραμμα δράσης:

1.     Μια δράση άξια του ονόματός της πρέπει:

• Να  προκαλεί φόβο στον αντίπαλο: άρα δεν πρόκειται απλώς για μια αναφορά στο διαδίκτυο, ούτε μόνο για μια διαδήλωση στην οποία οι μετέχοντες θα πάνε με το αεροπλάνο!
• Να κάνει τους μετέχοντες υπερήφανους και ευτυχείς που μετέχουν –σαν πρωταγωνιστές και όχι σαν μια μάζα που είναι ατού στα χέρια κάποιων.
• Να σταθεροποιεί και να μεγεθύνει το κίνημα, για να του επιτρέψει να πάει παραπέρα.

2.     Σε αυτό το πλαίσιο της υπαρκτής ΕΕ,  πρέπει ευθύς εξ αρχής να συλλάβουμε και να υλοποιούμε συνεχώς το πρόγραμμα δράσης ως «δι-επίπεδο» : δράσεις που είναι απλώς εθνικές δεν θα δώσουν τίποτα, και δράσεις ευρωπαϊκές χωρίς ισχυρό ρίζωμα  στις τοπικές και εθνικές πραγματικότητες είναι ανίσχυρες.

3.     Η δράση πρέπει να πραγματοποιεί την ενότητα. Όμως, δεν πρέπει να είμαστε αφελείς σχετικά με το τι σημαίνει  ενότητα. Να πιστέψουμε ότι η φύση της αριστεράς, του εργατικού κινήματος, είναι να ενώσει, και ότι η φύση της δεξιάς και του κεφαλαίου είναι να διαιρέσει, σημαίνει ότι πιστεύουμε στα παραμύθια για μικρά παιδιά. Το να ενώσουμε είναι να διαιρέσουμε! Οι καπιταλιστές της χώρας μου είναι υπέρ της ενότητας:  θέλουν να τους είμαστε αλληλέγγυοι ενάντια στους Γερμανούς, στους Γάλλους, στους Ρουμάνους, κλπ. Εμείς, η αριστερά και το εργατικό κίνημα, οι διεθνιστές, πρέπει να διαιρούμε, επειδή ξέρουμε ότι μόνο επιλέγοντας στρατηγικά και ορίζοντας ξεκάθαρα τη γραμμή διαίρεσης («Εκείνοι») μπορούμε να πραγματοποιήσουμε τη ενότητα («Εμείς»).

4. Ένα καλό νέο  

Για να υλοποιήσουμε αυτό το πρόγραμμα ενότητας στη δράση, υπάρχει μια συγκεκριμένη διαδικασία, με πλατιά αποδοχή, με ένα φύλο πορείας, και που υποστηρίζεται ήδη από καμιά πενηνταριά εθνικές και ευρωπαϊκές οργανώσεις από περισσότερες από δεκαπέντε χώρες.

Α. Ένα κάλεσμα –στο οποίο προστέθηκαν πολλά άλλα- που επιτρέπει μια πλατιά αλλά καθαρή σύγκλιση. Αυτό το κάλεσμα υπάρχει σε 9 γλώσσες στο  www.altersummit.eu Διαπιστώνουμε πλατιά σύγκλιση με πολλά άλλα καλέσματα.

Β. Πολυάριθμες υπογραφές. Με ονόματα όπως Ken Loach, Susan George ή Stephane Hessel. Και πολλές σημαντικές ευρωπαϊκές πολιτικές προσωπικότητες, από την ομάδα των Πρασίνων, των σοσιαλδημοκρατών ή της GUE/NGL.

Γ. Η σχέση με το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Φόρουμ έχει ξεκαθαρίσει: να μην το αντικαταστήσουμε, να μην το επαναλάβουμε. Να πάμε παραπέρα. Είμαστε παιδί του ΕΚΦ –και αν το παιδί δεν αναγνωριστεί, δεν τρέχει και τίποτα.

Δ. Ξεκαθαρίσαμε  και τη σχέση μας με τα κόμματα: Το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Κίνημα πρέπει να διευθύνεται από τα κοινωνικά κινήματα, όχι από τα κόμματα. Όμως, δεν απορρίπτουμε τις πολιτικές δυνάμεις.  Απορρίπτουμε τόσο τον ατομικιστή αντιπολιτικό όσο και την παλιά ιεραρχία σύμφωνα με την οποία τα κοινωνικά κινήματα θα έπρεπε να υποτάσσονται στους πολιτικούς. Οι προσωπικότητες που υποστηρίζουν το κάλεσμά μας είναι καλοδεχούμενες, πρέπει να παλέψουμε ο καθένας στο γήπεδό του. Όμως, δεν θέλουμε το κλασικό σχήμα σύμφωνα με το οποίο το κοινωνικό κίνημα επεξεργάζεται ένα κατάλογο αιτημάτων και τον επιδίδει στον πολιτικό κόσμο. «Por favor, no nos representan!” («Παρακαλούμε, δεν μας εκπροσωπείτε»!). Δεν ζητάμε από τους πολιτικούς να μας εκπροσωπήσουν αλλά να παλέψουν μαζί μας, αν συμμερίζονται τη θεμελιώδη ανάλυση που παρατίθεται συνοπτικά στο κάλεσμά μας.

Ε.  Φύλο πορείας 

Έχουμε μπροστά μας δυο σημαντικά γεγονότα: τη συνγκέντρωση «Firenze 10+10» (Φλωρεντία 10+10) από τις 8 μέχρι τις 10 Νοεμβρίου, και το ίδιο το Alter Summit (Εναλλακτική Συνάντηση Κορυφής), που θα διεξαχθεί στις αρχές του 2013, πιθανόν στην Αθήνα. (Ένα πιο λεπτομερές roadmap βρίσκεται στην ιστοσελίδα www.altersummit.eu) Πρέπει όμως να συνειδητοποιήσουμε ότι αυτές οι δυο ημερομηνίες, απομονωμένες, δεν θα χρησιμέψουν σε τίποτα. Είναι ενδεικτικές ενός κοινού ρυθμού για αυτή τη διαδικασία που πρέπει να αρχίσει πριν  και να συνεχιστεί κατόπιν:  

-        Πριν από το Νοέμβρη, πρέπει να υπάρξει σκληρή δουλειά του ευρωπαϊκού συντονιστικού, και πρέπει να συγκροτηθεί το συντονιστικό για το Alter Summit στο μεγαλύτερο δυνατό αριθμό χωρών ή περιφερειών, ώστε οι αντιπροσωπείες που θα έλθουν στη Φλωρεντία να έχουν τροφοδοτηθεί με  εθνικές στρατηγικές συζητήσεις.

-        Μεταξύ του Νοέμβρη και της Άνοιξης 2013, θα έχουμε περίπου 100 μέρες για να οικοδομήσουμε τη μαζική κινητοποίηση σε εθνικό ή περιφερειακό επίπεδο.  Η φιλοδοξία είναι να έχουμε μια ταυτόχρονη μέρα δράσης, σε όσο γίνεται περισσότερες πόλεις της Ευρώπης, με κοινά συνθήματα μεγάλης πολιτικής εμβέλειας.

-       Μετά το Alter Summit, η πάλη συνεχίζεται!

5. Ένα κακό νέο 

Το κακό νέο είναι ότι έχει πολύ δουλειά! Χρειαζόμαστε αγωνιστές για τα ενωτικά εθνικά ή περιφερειακά συντονιστικά.

Ο μετασχηματισμός της κοινωνίας  δεν θα γίνει, το γνωρίζουμε εδώ και πολύ καιρό, από τους ονειροπόλους που κατασκευάζουν θεωρίες χωρίς τέλος, ούτε από τους οπορτουνιστές που περιμένουν από τον εξαντλημένο από τη καταπίεση  λαό να εξεγερθεί αυθόρμητα. Αυτός ο μετασχηματισμός απαιτεί υπομονετική οργανωτική δουλειά.

Η πρόταση του Alter Summit που βάλαμε στο τραπέζι δεν είναι δογματική. Κερδίζει σημαντική υποστήριξη αλλά μπορεί ακόμα, στις επόμενες βδομάδες, να βελτιωθεί. Αν καλύτερες προτάσεις επιτρέπουν να ενισχυθεί η διαδικασία, η δύναμή της και οι πιθανότητές της να πετύχει, αυτές είναι καλοδεχούμενες. Όμως, γρήγορα, επειδή αυτή η διαδικασία δεν πρόκειται πια να σταματήσει.

Η πρώτη επείγουσα ανάγκη είναι να συγκροτηθούν ενωτικά, εθνικά ή περιφερειακά συντονιστικά για να προχωρήσουν αυτή τη διαδικασία.

Τέλος, δεν πρέπει να έχουμε καμιά αυταπάτη: αυτή η διαδικασία εγκαινιάζει μια μάχη μακράς πνοής. Ακόμα κι αν πετύχει –πράγμα που θα είναι δύσκολο- αυτή η διαδικασία κινητοποίησης δεν θα είναι αρκετή. Θέλουμε ωστόσο να δουλέψουμε για αυτή μαζί με όλους και όλες εκείνες που θα θελήσουν να την στηρίξουν μια και, όπως το λέμε συχνά στα συνδικάτα: «Εκείνος που παλεύει μπορεί να χάσει, αλλά εκείνος που δεν παλεύει έχει ήδη χάσει».

Info: info@altersummit.eu

www.altersummit.eu

* Ο Felipe Van Keirsbilck είναι Γενικός Γραμματέας του μεγάλου βελγικού συνδικάτου εργατοϋπαλλήλων CNE καθώς και ιδρυτικό στέλεχος της Joint Social Conference