Μνημόνιο vs Έξοδος από το ευρώ, του Σωτήρη Κάττου

Εισαγωγή-Προοπτικές της παγκόσμιας οικονομίας 2013-Σύντομη ανασκόπηση

Η πολιτική διαχείριση σοβαρών πολιτικών και οικονομικών θεμάτων ιδιαίτερα όταν αυτά αφορούν την ίδια την επιβίωση και ευημερία της κυπριακής πολιτείας επιβάλει την αναγκαιότητα ύπαρξης όχι μόνο πολιτικής αλλά και επιστημονικής επάρκειας για την αντίληψη και πρόβλεψη των συνεπειών συγκεκριμένων αποφάσεων. Εκτός των άλλων βασικός στόχος της επιστήμης είναι η πρόβλεψη για να καθίσταται εφικτός ο έλεγχος. Για να μπορέσει κανείς να προβλέψει πιθανά αποτελέσματα θα πρέπει πρώτα να είναι σε θέση να αποτυπώσει τις μεταβλητές που καθορίζουν και επηρεάζουν αποτελέσματα καθώς επίσης και να αναλύσει και τις δυναμικές τους. Πιο συγκεκριμένα το πολιτικοοικονομικό περιβάλλον που αντιμετωπίζει η Κύπρος και μέσα στο οποίο κινείται παρουσιάζει τις πιο κάτω κύριες και πολύπλοκες μεταβλητές.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή με τις πρόσφατες ανακοινώσεις της προβλέπει συρρίκνωση της κυπριακής οικονομίας μέχρι το 2015. Προβλέπει ακόμη αύξηση της ανεργίας στο 14% και του δημόσιου χρέους στο 102,7 % το 2014. Σημειώστε επίσης ότι με την βεβιασμένη και μη σοφή στήριξη της Λαϊκής Τράπεζας με 1.8 δις ευρώ το δημόσιο χρέος από 71.1% το 2011 ξεπέρασε το 86% το 2012 (στοιχεία Ευρωπαϊκής Επιτροπής) και όλα αυτά χωρίς τις συνέπειες του επικείμενου μνημονίου, το οποίο ζητεί μέτρα περιορισμού ύψους που αντιστοιχούν στο 7,25% του ΑΕΠ που αντιστοιχεί περίπου σε πέρα των 1250 εκ. σε περικοπές μέχρι το 2016 αλλά ταυτόχρονα ζητά και πλεονάσματα την ίδια περίοδο ύψους 752 εκ. ευρώ (4% του ΑΕΠ). Κάποιος εύλογα διερωτάται πως μπορείς να ζητάς τέτοια πλεονάσματα όταν οι προβλέψεις μιλούν για συρρίκνωση του ΑΕΠ χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι πολλαπλασιαστές της συρρίκνωσης για τέσσερα χρόνια. Το ΔΝΤ με βάση τα δικά του μοντέλα δημοσιονομικής προσαρμογής θέτει ως όριο το 4,5% του ΑΕΠ στην εφαρμογή περιοριστικής πολιτικής. Επομένως η μόνη λογική απάντηση είναι μέσα από την φτωχοποίηση της κοινωνίας. Περαιτέρω διακυβεύεται και ο εταιρικός φόρος του οποίου απότομη διαφοροποίηση θα προκαλέσει ένα νέο σοκ στην κυπριακή οικονομία καθότι δεν έχει δομικό βάθος.

Ο Αμερικανός καθηγητής Willem Buiter¹ στην εμπεριστατωμένη μελέτη του αναφορικά με τις προοπτικές της παγκόσμιας οικονομίας σημειώνει: «το χάσμα ανάπτυξης του 2012 μεταξύ των ΗΠΑ (+2,2) και της Ευρωζώνης (-0,4) θα αποτυπωθεί στο 2.6%, το μεγαλύτερο από το 1993. Η διαφορά κατά τον καθηγητή Buiter θα διευρυνθεί στο 3.4% το 2014 και συνεχίσει διευρυνόμενο. Η Ευρώπη θα υστερήσει σημαντικά και κυρίαρχοι παίχτες θα είναι οι ΗΠΑ και η Κίνα (Buiter, 2012). Κατά τον ίδιο το ονομαστικό ΑΕΠ της ευρωζώνης θα πέσει από το 78% σε σχέση με το αμερικάνικο το 2012, και μέχρι το 2025 θα περιοριστεί στο 66%. Η Ινδία, κατά τον ίδιο, θα ξεπεράσει την Γερμανία το 2020. Η Γερμανική ανάπτυξη θα περιοριστεί για το: 2013 (0,5), 2014(0,3), 2015 (0,9) και 2016 (1,1). Όπως αναφέρει ο ίδιος αυτό αποτελεί μια αργή ασφυξιογόνα διαδικασία μαζί με τις υπόλοιπες χώρες της ευρωζώνης και προφανώς μεταξύ αυτών και η κυπριακή οικονομία που σε περίπτωση υπογραφής της μνημονιακής σύμβασης μέσα σε αυτό το πλαίσιο δεν υπάρχει δυνατότητα αποπληρωμής του χρέους. Στην Ευρωζώνη αναμένεται περαιτέρω συρρίκνωση και ύφεση για το 2013-2014 λόγω της προβληματικής αρχιτεκτονικής του ευρώ (Friedman², Stiglitz³, Krugman⁴, Rοubini⁵) όπου θα οδηγήσει στην περαιτέρω απομόχλευση του ιδιωτικού τομέα, τις εγγενείς αδυναμίες του τραπεζικού συστήματος, την αυστηρή δημοσιονομική λιτότητα και τις πιέσεις στα χρηματοπιστωτικά, τα οποία όλα μαζί θα περιορίσουν ακόμη περισσότερο την ολική ζήτηση (Buiter, 2012). Άλλωστε αυτά τα δεδομένα επιβεβαιώνονται από την ανάλυση για την βιωσιμότητα του δημόσιου χρέους των κρατών μελών (ECB, Monthly Bulletin, April 2012, p.69) όπου μεταξύ άλλων σημειώνει ότι ο λόγος (ratio) ΧΡΕΟΣ : ΑΕΠ πρέπει οπωσδήποτε να επιστρέψει στο 60%. Όπως τονίζει σε αρκετές χώρες της Ευρώπης αυτό θα απαιτήσει μια μακρόχρονη δημοσιονομική προσαρμογή και επιμένει σε αδιαπραγμάτευτη αυστηρή δημοσιονομική λιτότητα, την δημιουργία πρωτογενών πλεονασμάτων 4% του ΑΕΠ και συνεχών διαχρονικά πλεονασμάτων το 2016, όπως υπογραμμίζει. Κατά την ίδια ανάλυση το νέο δημοσιονομικό σύμφωνο απαιτεί την αυστηρή προσήλωση στο «σπάσιμο του χρέους» (Debt break). Συνεπώς αυτή η επιμονή για περαιτέρω δημοσιονομική προσαρμογή μαθηματικά οδηγεί σε απρόβλεπτες δραματικές κονωνικοοικονομικές και πολιτικές συνέπειες.

Σε σχέση με την βιωσιμότητα του χρέους στην μελέτη τους οι καθηγητές του πανεπιστημίου του Antwerp (Βέλγιο), Van Poeck and Wijffelaars (2012) σημειώνουν ότι για να μπορεί κάποιος να ελπίζει σε ικανοποιητική χρηματοδότηση του δημοσίου χρέους, αυτό δεν πρέπει να ξεπερνά το 85% και ταυτόχρονα να μην διασυνδέεται με οποιαδήποτε επανακεφαλοποίηση του τραπεζικού τομέα. Φυσικά υπάρχουν και εξαιρέσεις όπως η Ιαπωνία όπου το δημόσιο της χρέος είναι γύρω στο 200% αλλά λόγω του οικονομικού της εκτοπίσματος το χρηματοδοτεί χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα περισσότερο από εσωτερικούς πόρους. Με βάση τα οικονομετρικά τους μοντέλα η χρηματοδότηση του δημόσιου χρέους όταν είναι κάτω από 85% οδηγεί σε χαμηλότερο επιτόκιο, σε αντίθεση όταν αυτά συνδέονται με επανακεφαλοποίηση των τραπεζών όπου το επιτόκιο αυξάνεται δραματικά. To δημόσιο χρέος της Κύπρου, σε ένα περιβάλλον παρατεταμένης λιτότητας και οικονομικής συρρίκνωσης, μόνο εκ θαύματος θα είναι βιώσιμο αφού ακόμα και το 2013 εκτιμάται ότι το ΑΕΠ θα υποστεί μια συρρίκνωση του 3.5%. Ακόμη και η PIMCO εάν καταλήξει στο τέλος στο καλύτερο σενάριο που είναι τα 9,3 δις ευρώ λαμβάνοντας υπόψη και το ρωσικό δάνειο των 2,5 δις που πρέπει να εξοφληθεί το 2016, καθώς και την αναχρηματοδότηση του δημοσίου χρέους με 6 δις μέχρι το 2016, την άμεση χρηματοδότηση του δημοσίου με 1,5 δις αυτό σημαίνει ότι το κυπριακό δημόσιο χρέος θα είναι 9,3 δις +2,5 δις+1,5 δις + (14 -1,8 δις)=25,5 δις διαιρετέο κατά 17,5 που είναι το κυπριακό ΑΕΠ το ratio ΧΡΕΟΣ: ΑΕΠ= 146%.

Ήδη το ΔΝΤ ξεκάθαρα δηλώνει ότι το κυπριακό χρέος δεν είναι βιώσιμο ενώ από την άλλη ένα πιθανόν κούρεμα θα ήταν εξίσου καταστροφικό με την υπάρχουσα δανειακή διασύνδεση κράτους-τραπεζών.

Table 1: Exposure of Bank of Cyprus and Cyprus Popular (Laiki) Bank to Greece (end 2011)

	in EUR	billion	in % of total	assets	in % Cypriot	GDP
	Bank of Cyprus	Cyprus Popular (Laiki) Bank	Bank of Cyprus	Cyprus Popular (Laiki) Bank	Bank of Cyprus	Cyprus Popular (Laiki) Bank
Holdings of Greek Government bonds	0.6	0.7	1.6	2.1	3.5	4
Direct loans to borrowers in Greece	10	11.8	26.4	34.7	57.6	68.1
Total	10.6	12.5	28	36.7	61.1	72.2

Source: Quarterly reports of the reporting banks and own calculations.

Ως ποσοστό του ΑΕΠ η έκθεση αυτή αντιπροσωπεύει το 133% του ΑΕΠ σε ένα οικονομικό περιβάλλον που χαρακτηρίζεται από παρατεταμένη αστάθεια και πληθώρα αστάθμητων παραγόντων .

Ως εκ τούτου ο ισχυρισμός περί συστημικού κινδύνου δεν ευσταθεί καθότι ξεπερνά την ίδια την βιωσιμότητα και την συνολική οικονομική δυνατότητα της Κυπριακής Δημοκρατίας. Για παράδειγμα όταν η κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου παρέμβηκε για να διασώσει την Royal Bank of Scotland με 45 δις στερλίνες αυτό αντιπροσωπεύετε το 2,9% του βρετανικού ΑΕΠ. Στην περίπτωση της διάσωσης των κυπριακών τραπεζών από την Κυπριακή Δημοκρατία αυτό προσεγγίζει στην καλυτέρα των περιπτώσεων το 60% του ΑΕΠ, σε συνθήκες απώλειας νομισματικής κυριαρχίας που δυσχεραίνει ακόμη περισσότερο την δυνατότητα του κράτους, καθότι το κράτος έχει απολέσει το κυρίαρχο εθνικό οικονομικό εργαλείο της συναλλαγματικής ισοτιμίας, το οποίο επηρεάζει άμεσα και την διαχείριση του δημοσίου χρέους.

Ευρώ και προ-κυκλικές πολιτικές

Ο Stiglitz (2010), μεταξύ άλλων αναφέρει: «περιορισμοί που επιβάλλονται από την Ευρωπαϊκή Ένωση μέσω του συμφώνου σταθερότητας και ανάπτυξης και σχετίζονται άμεσα με το μέγεθος των δημοσιονομικών ελλειμμάτων και δημοσίου χρέους αποτρέπει τη χρήση αντικυκλικών (αντιϋφεσιακών) δημοσιονομικών πολιτικών για να ανταποκριθούν αποτελεσματικά στα οικονομικά “shocks”» (σελ.16). Και περαιτέρω σημειώνει ότι: «μια οικονομία μπορεί να είναι σε θέση να απορροφήσει μικρά “shocks” αλλά τα μεγάλα [αυτό που επιβάλλει η Τρόικα στην Κύπρο] έχουν αναντίστοιχες σοβαρές συνέπειες…και υποχρεώνουν τα κράτη σε ανακυκλούμενες υφέσεις» (σελ. 13).

Ακόμη και ο νεοφιλελεύθερος διακεκριμένος νομπελίστας οικονομολόγος Milton Friedman σημείωνε πριν το θάνατο του το 2006 ότι η αρχιτεκτονική της ευρωζώνης λειτουργεί ως «χειροπέδες σε δύσκολους καιρούς» . Κατά τον ίδιο η συναλλαγματική ισοτιμία μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως εργαλείο για επαναξιολόγηση του χρέους καθώς επίσης και ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας. Κατά τον ίδιο η ευρωζωνική αρχιτεκτονική είναι σαν ένα σπίτι που εάν πάρει φωτιά οι ένοικοι του δεν έχουν διέξοδο διαφυγής. Οι πολιτικές αυτές οδηγούν σε αυτό που ονομάζουν στις ΗΠΑ «δημοσιονομικό γκρεμό» (fiscal cliff), αύξηση φόρων και μείωση δαπανών και που αποτελεί την βασική οικονομική (μνημονιακή) φιλοσοφία στην Ευρώπη. Εάν δεν είχε επιτευχθεί συμφωνία μεταξύ Ομπάμα-Κογκρέσου, θα μειώνονταν οι δαπάνες κατά 560 δις δολάρια όπως αυτό προκύπτει από προηγούμενη συμφωνία και αυτό θα προκαλούσε μια συρρίκνωση του αμερικανικού ΑΕΠ κατά 4% και αύξηση της ανεργίας κατά 2 εκατομμύρια. Περαιτέρω κατά τον Friedman ο αποτελεσματικότερος τόπος διαχείρισης του δημοσίου χρέους και ανάπτυξη της οικονομίας εστιάζεται κύρια μέσω της νομισματικής υποτίμησης που κατά τον Paul Volcker, πρώην διοικητή της Fed, η νομισματική κυριαρχία είναι ότι πολυτιμότερο για μια εθνική οικονομία. Όλα αυτά τα εργαλεία δεν τα έχουν στην διάθεση τους τα κράτη μέλη της ευρωζώνης. Ο καθηγητής των οικονομικών στο πανεπιστήμιο της Νέας Υορκης, Nouriel Roubini (2012), σχολιάζοντας την οικονομική κατάσταση στην Ελλάδα με τα δεδομένα της τονίζει ότι η έξοδος της από το ευρώ θα είναι λιγότερο επώδυνη από την παραμονή της στο ευρώ.

Κατά την εκτίμηση του η επιστροφή στο εθνικό νόμισμα και η αναμενόμενη υποτίμηση του πολύ πιο γρήγορα από ότι πιστεύεται θα επαναφέρει την ανταγωνιστικότητα και την ανάπτυξη και σημειώνει περαιτέρω «η εμπειρία της Ισλανδίας και άλλων αναδυομένων οικονομιών τα τελευταία 20 χρόνια δείχνουν ότι η ονομαστική υποτίμηση και η συντεταγμένη αναδιάρθρωση και μείωση του εξωτερικού χρέους, μπορούν να επαναφέρουν το χρέος σε διαχειρήσιμη κατάσταση καθώς και την ανταγωνιστικότητα και την μεγέθυνση». Στην μελέτη τους οι Montecino και Weisbrot (2012) σημειώνουν ότι «για την κατάσταση στην Ελλάδα η πιο σημαντική αποτυχία του προγράμματος αναδιάρθρωσης είναι η προ-κυκλικη δημοσιονομική πολιτική». Με δεδομένο ότι η Ελλάδα βρίσκεται στο ευρώ δεν έχει οποιοδήποτε έλεγχο στην νομισματική και άρα στην συναλλαγματική της πολιτική και οι αρνητικές συνέπειες της προ-κυκλικης πολιτικής ήταν αναπόφευκτες. Και σημειώνουν όπως και όλοι οι άλλοι έγκριτοι οικονομολόγοι ότι «ο πιο σημαντικός παράγοντας ανάπτυξης βασίζεται στην ολική ζήτηση η οποία εντός της ευρωζώνης προβλέπεται να συρρικνώνεται συνεχώς. Πρώτον για να ικανοποιούνται οι απαιτήσεις της Ευρωπαϊκής Τράπεζας συνεπικουρημένη από την Γερμανία για σπάσιμο του χρέους και από την άλλη για να εξυπηρετούνται οι γερμανικές εξαγωγές. Η Γερμανία το 2011 έχει πετύχει εξαγωγές ύψους 1,4 τρις δολάρια λίγο πιο κάτω από τις ΗΠΑ με 1.51 τρις και με πρώτη την Κίνα με 1.89 τρις δολάρια ενώ την ίδια περίοδο οι εξαγωγές της Γαλλίας την ίδια περίοδο ήταν 588 δις δολάρια, της Ιταλίας 522 δις δολάρια και της Ισπανίας 330 δις δολάρια. Και οι τρεις μαζί μόλις και ξεπερνούν την Γερμανία με 1.43 τρις δολάρια. Όπως σημειώνουν οι Nordvig και Firoozye (2012), η Γερμανία είναι η μόνη χώρα που έχει αυξήσει το μερίδιο της στο παγκόσμιο εξωτερικό εμπόριο το 2000-2010 κατά 5% ενώ η Αυστρία, το Βέλγιο η Φινλανδία, η Ελλάδα, η Ιρλανδία, η Ιταλία, η Ολλανδία, Πορτογαλία και Ισπανία παρουσιάζουν κάθετη πτώση (Nomura, Eurostat, IMF). Αυτό κατά τους δύο επιστήμονες αντανακλά και στο υπερτιμημένο ευρώ για τον ευρωπαϊκό Νότο που κυμαίνεται από 18,6 στην Ελλάδα και γύρω στο 6% στην Ιταλία ενώ από την άλλη στην Γερμανία παρουσιάζει μια υποτίμηση κατά 1,1%. Η τάση αυτή δεν προβλέπεται να μεταβληθεί καθότι εξυπηρετεί την γερμανική οικονομία. Το ευρώ είναι de facto το γερμανικό μάρκο με άλλη ονομασία.

Είναι λοιπόν βιώσιμο ένα χρέος που ανέρχεται στο 120% ή στο 140% του ΑΕΠ μιας χώρας; Αν δεχτούμε για την περίπτωση της Κύπρου το «αισιόδοξο» σενάριο για χρέος γύρω στο 120%, δανειστικό επιτόκιο στο 3% και θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης στο ίδιο επίπεδο, τότε για να παραμείνει σταθερό το χρέος χρειάζεται πρωτογενές πλεόνασμα της τάξης του 3,6%. Για την απομείωση του χρέους αντιλαμβανόμαστε όλοι ότι χρειάζονται ψηλότερα πρωτογενή πλεονάσματα σε μακροχρόνια βάση, κάτι χωρίς ιστορικό προηγούμενο όπως αναφέρει ο Χαράλαμπος Γκότσης, καθηγητής του Πανεπιστημίου Πειραιώς.

Συντεταγμένη πορεία εξόδου από το ευρώ

Ο οικονομολόγος Andrew Rose (2007) σε σχετική και πρόσφατη έρευνα αναφορικά με εξόδους από νομισματικές ενώσεις υπογραμμίζει ένα σημαντικό του εύρημα «οποιαδήποτε έξοδος χαρακτηρίζεται από απουσία απότομης μεταβλητότητας καθώς επίσης παρουσιάζονται ελάχιστα σημεία δραματικών μακροοικονομικών συνεπειών». Περαιτέρω οι Weisbrot και Montecino (2012) σημειώνουν ότι «είναι αμφιβόλου αποτελέσματος οι πολιτικές εσωτερικής υποτίμησης», δηλαδή ότι η κρίση χρέους μπορεί να αντιμετωπιστεί μέσα από μειώσεις μισθών ωφελημάτων και συντάξεων καθώς και των τιμών, αφού έρευνες δείχνουν ότι οι τιμές δεν ακολουθούν την ίδια πορεία. Ιδιαίτερα σε συνθήκες εκτεταμένης φοροδιαφυγής που με στοιχεία της Κομισιόν ανέρχεται στα 5 δις ευρώ (29% του ΑΕΠ) όπως και στον υπόλοιπο ευρωπαϊκό νότο και που λειτουργούν ως τροχοπέδη στην μείωση των τιμών. Ενόψει των πιο πάνω επιβάλλεται η εξέταση συντεταγμένης εξόδου από το ευρώ.

Λαμβάνοντας υπόψη την επιστημονική μαρτυρία {Roubini (2012), Nordvig και Firoozye(2012), Weisbrot και Montecino(2012) } πολύ συνοπτικά παραθέτω αριθμών βημάτων που η Κύπρος θα μπορούσε να υιοθετήσει για επιστροφή της στο εθνικό νόμισμα.

1. Εμπιστευτική ενημέρωση σε ΔΝΤ, ΕΚΤ και ΕΕ για την πρόθεση της Κύπρου.
2. Δημιουργία του νέου νομίσματος (νέα κυπριακή λίρα), το οποίο θα καθίστατο νομικός προσφοροδότης και όλα τα νομίσματα, καταθέσεις και χρέη εντός των συνόρων της Κυπριακής Δημοκρατίας θα επαναπροσδιορίζονται στην νέα κυπριακή λίρα. Αντλώντας από την Ισλανδική εμπειρία άμεση συμπερίληψη όλων των καταθέσεων για σκοπούς προστασίας στον κρατικό προϋπολογισμό ως μεταβατικό προσωρινό μέτρο. Σε διαβούλευση με το ΔΝΤ και την ΕΚΤ να επαναπροσδιοριστεί η νέα ισοτιμία για παράδειγμα σε βάση 1:1, π.χ. 1 ευρώ= 1 νέα κυπριακή λίρα. Όλα τα χρέη και καταθέσεις από ντόπιους εκτός συνόρων δεν θα υπόκεινται στο νόμο. Θα μπορούσε επίσης με συντονισμένη θεσμική διαδικασία αν καταστεί δυνατή η μεταφορά καταθέσεων και εξυπηρετούμενων δανείων σε άλλα τοπικά υγιή χρηματοπιστωτικά ιδρύματα σε συνεργασία με το κράτος. Τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια να τύχουν περαιτέρω εξέτασης αντλώντας από διεθνή εμπειρία.
3. Η Κεντρική Τράπεζα καθίσταται αυτόνομη, όπως πριν την εισαγωγή του ευρώ με όλες τις αρμοδιότητες για την νομισματική πολιτική, συστήματα πληρωμών , συναλλαγματικά διαθέσιμα ,συναλλαγματικοί έλεγχοι. κ.τ.λ..
4. Τεχνοκρατικά λόγω του μικρού μεγέθους της κυπριακής οικονομίας (0,2% του ευρωπαϊκού ΑΕΠ) η υποτίμηση του νέου νομίσματος δεν προβλέπεται να είναι υπερβολική. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα σε συνεργασία με την Κυπριακή Δημοκρατία θα μπορούσαν εκ των προτέρων να καθορίσουν ένα συγκεκριμένο πλαίσιο υποτίμησης ως επιπλέον μέτρο προληπτικής σταθεροποίησης της οικονομίας υπό την νέα κυπριακή λίρα. Μια υποτίμηση 10-15% θα ήταν απολύτως εφικτή αφού προηγουμένως καθοριστεί η νέα συναλλαγματική ισοτιμία. Η ίδια η υποτίμηση θα ήταν βοηθητική, παρέχοντας ένα ισχυρό κίνητρο στην οικονομία καθιστώντας την ανταγωνιστική.
5. Έναρξη διαπραγματεύσεων για την αναδιάρθρωση και τον επαναπρογραμματισμό του χρέους τόσο με το ΔΝΤ όσο και με την ΕΚΤ.
6. Η χώρα θα πρέπει να συμπληρώσει την υποτίμηση με μακροπρόθεσμες μεταρρυθμίσεις στις δομές της.
7. Εξέταση μερικής εκποίησης περιουσιακών τραπεζικών στοιχείων για κάλυψη της ανακεφαλοποίησης τους καθότι τα περιουσιακά στοιχεία των τραπεζών Κύπρου και Λαϊκής ανέρχονται στα 68 δισεκατομμύρια ευρώ.

Καταληκτικά σχόλια

Σε ότι αφορά την νομιμότητα της εξόδου το άρθρο 50 της Συνθήκης της Λισσαβόνας καθώς και η Σύμβαση της Βιέννης για το δίκαιο των συνθηκών μπορούν να αποτελέσουν την νομική πλατφόρμα εξόδου. Με βάση αυτά μπορεί να στηριχθεί μια νέα συνθήκη η οποία θα ξεκαθαρίσει διάφορες προκλήσεις και εκκρεμότητες κατά την διάρκεια και μετά την έξοδο (Scott. 2012).

Όπως τονίζει ο Mauldin (2012), στην βάση οικονομικής έρευνας του καθηγητή Rose (2007), 69 χώρες εγκατέλειψαν νομισματικές ενώσεις με ελάχιστη πτωτική οικονομική μεταβλητότητα. Ο μηχανισμός νομισματικής εξόδου είναι εφικτός και η επιστημονική μαρτυρία προσφέρει τον οδικό χάρτη.

Το πραγματικό πρόβλημα της Ευρώπης και ιδιαίτερα της περιφέρειας είναι ότι αντιμετωπίζει σοβαρές μη-διαχειρήσιμες ανισορροπίες σε ότι αφορά πραγματικές συναλλαγματικές ισοτιμίες και επίπεδα εξωτερικού χρέους, τα οποία είναι κατά πολύ υψηλότερα από τις προηγούμενες κρίσεις των αναδυόμενων οικονομιών. Συντεταγμένη στάση πληρωμών και αναδιάρθρωση του χρέους συνδυασμένων με την νομισματική υποτίμηση είναι αναπόφευκτα αλλά και επιθυμητά. Εξερχόμενοι από το ευρώ και με μία συμφωνημένη υποτίμηση της κυπριακής λίρας αυτό θα είναι ένα δυνατό εργαλείο πολιτικής μέσα από την ευελιξία της επανάκτησης της νομισματικής μας κυριαρχίας.

Η εμπειρία των αναδυομένων οικονομιών (Μαλαισία, Ταϋλάνδη, Κορέα, Ινδονησία) μετά από στάση πληρωμών και νομισματική υποτίμηση αναδεικνύει ότι παρά την απότομη και βραχυπρόθεσμη δυσκολία, οι χώρες αυτές είναι σε θέση να επιτύχουν μεγέθυνση των οικονομιών τους χωρίς το βαρίδι του υψηλού χρέους και με ανταγωνιστική συναλλαγματική ισοτιμία (Mauldin, 2012).

Οι δε Weisbrot και Montecino (2012) σημειώνουν αναφερόμενοι στην Ελλάδα: «με δεδομένη την πρόγνωση για την Ελλάδα μέσα στο σχετικό πρόγραμμα και με την σχεδόν βεβαιότητα ότι η Ελλάδα θα εγκλωβιστεί σε ανακυκλούμενες κρίσεις οι οποίες μπορούν να οδηγήσουν σε μια χαοτική στάση πληρωμών, μια προγραμματισμένη στάση πληρωμών έχοντας ως επιλογή της την έξοδο από το ευρώ ίσως αποτελεί την πιο σοφή επιλογή» .

Τηρουμένων των αναλογιών μια έξοδος της Κύπρου από την ευρωζώνη έστω και εάν βραχυπρόθεσμα παρουσιάσει κάποιες δυσκολίες, μεσοπρόθεσμα δημιουργεί προοπτικές για ανάπτυξη σε αντίθεση με τις ευρωζωνικές πολιτικές όπου η παρατεταμένη ύφεση με ανυπολόγιστες συνέπειες είναι ενδημικά δομική στην ευρωπαϊκή δημοσιονομική και νομισματική πολιτική και επομένως η κυπριακή οικονομία δεν είναι βιώσιμη μέσα στα πλαίσια αυτά.

Επιλεγμένη βιβλιογραφία

Nouriel Roubini, Greece must exit, Project Syndicate May 2012.

Buiter Willem interview in British newspaper Telegraph, 3/12/2012.

Krugman Paul, End this depression now, London 2008.

Stiglitz Joseph, Making Globalization Work, 2006.

Friedman Milton, The Euro: Flawed from the Beginning, in Rich Bryan, It’s Curtains for the Euro: Understanding the crisis and what it means to you, 2012.

Stiglitz Joseph, Mis-measuring our lives: why GDP doesn’t add up, 2010

Stiglitz Joseph, The Stiglitz Report: Reforming the International Monetary and financial Systems in the wake of the Global Crisis 2010.

Rose Andrew, Checking Out: Exit from Currency Unions, The Monetary Authority of Singapore, 2007.

Weisbrot M. and Montecino J.A., More Pain, and Gain for Greece: Is the Euro Worth the Costs of Pro-Cyclical Fiscal Policy and Internal Devaluation?, Center of Economic and Policy Research, 2012.

Mauldin John, A Primer on the Euro Breakup: Default, Exit and Devaluation as the Optimal Solution. 2012

Analyzing Government Debt Sustainability in the Euro Area, ECB, Monthly Bulletin, April 2012.

Nordvig J. and Firoozye, Rethinking the European Monetary Union, 2012.

Van Poeck A. and Wijffelaars M., Banking crises and sovereign debt built up: Implications for debt sustainability, University of Antwerpen, September 2012.

Rich Bryan, It’s Curtains for the Euro: Understanding the crisis and what it means to you, 2012.

Krauth Peter, Iceland Considers Adopting A New Currency: Why It Should Be The Gold Standard, EFT Daily News, 10/03/2012.

Συνέντευξη του Ισλανδού Υπουργού Οικονομικών Στεινγκρι Μουρ Σιγκφουσον,στην «Εφημερίδα των Συντακτών».

RBS: The guilty men and an affront to every tax paper, Mail Online, 12/12/2011

Baker Dean, The euro alternative to Greek default and the drachma, The Guardian, 7/05/2012.

Dedek Oldrich, The breakup of Czechoslovakia: As in Depth Economic Analysis, January 1996, University of California.

Scott H., When the euro falls apart- A sequel, 2011, Working paper, Program on International Financial Systems, Harvard Law School.

Nomura financial services group report for Eurostat and IMF.

European Economy, Occasional Papers 101, Macroeconomic Imbalances-Cyprus, July 2012

δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Πολίτης

1 Καθηγητής Οικονομικών, Επικεφαλής Citigroup.

2 Αμερικανός οικονομολόγος, νομπελίστας, ηγετικό στέλεχος της Σχολής του Σικάγου και των μονεταριστών, υπέρμαχος του νεοφιλελευθερισμού.

3 Αμερικανός νομπελίστας οικονομολόγος στο Πανεπιστήμιο Columbia.

4 Αμερικανός νομπελίστας οικονομολόγος στα Πανεπιστήμια Princeton και LSE.

5 Αμερικανός οικονομολόγος στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης.