Ακριβώς το αντίστροφο- μέρος β.

Το παγκόσμιο οικονομικό σύστημα είναι εξαντλημένο. Χωρίς καμία δυνατότητα για νέα τροχιά ανάπτυξης. Αυτή θα είναι η πιο ωμη, τραγική αλήθεια που θα διαπιστώνεται όλη την επόμενη περίοδο. 

Τα σημάδια της εξάντλησης του πάνε δεκαετίες πίσω. Στην δεκαετία του 1970. Όταν, για πρώτη φορά από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, παρουσιάστηκε σοβαρό πρόβλημα στην ικανότητα των εταιρειών να βγάζουν κέρδος και  να αναδημιουργούν τον εαυτό τους. Η αντίδραση ήταν η επίθεση ενάντια στις κατακτήσεις των εργαζομένων παγκόσμια. Από τους μισθούς και γενικά ωφελήματα του κόσμου, μέχρι το κράτος πρόνοιας. Η επίθεση ήταν ολόπλευρη. Έπρεπε να αποκατασταθεί η δυνατότητα της κάθε ατομικής επιχείρησης να λειτουργεί κερδοφόρα.

Αποκαθιστώντας όμως αυτή την δυνατότητα, μειώνοντας το εργατικό κόστος σαν μέρος των συνολικών κοστων, αφαιρούσαν από αυτούς που παρήγαν την δυνατότητα να αγοράσουν την παραγωγή τους. Και δημιούργησαν ένα άλλο τεράστιο πρόβλημα.

Σε αυτό ακριβώς το σημείο αρχίζει να παίρνει μορφή  ο ρόλος που ο Νεοφιλελευθερισμός θα παίξει στο οικονομικό επίπεδο. Η  άγρια επίθεση στο βιοτικό επίπεδο των εργαζόμενων, ακολουθείται από την ενίσχυση της πληγωμένης αγοραστικής δύναμης: δανείζοντας σε αυτούς των οποίων τα εισοδήματα κούρεψαν, και χρηματοποιώντας την οικονομία  με ένα σωρό, ασύλληπτα μέχρι τότε, κερδοσκοπικά παιγνίδια των τραπεζών. Παιγνίδια που δεν είχαν τίποτε να κάνουν με την πραγματική παραγωγή. Από στοιχήματα πάνω στην κίνηση των επιτοκίων, στοιχήματα πάνω στην χρεοκοπία επιχειρήσεων( που την προκαλούσαν κερδίζοντας τεράστια ποσά[1]) και πολλά άλλα, ακόμα πιο απίστευτα.

Έτσι στήριξαν οι τράπεζες την λειτουργία του οικονομικού συστήματος στις ΗΠΑ. Με τεράστιες ρωσικές καταθέσεις  ‘αγνώστου προέλευσης’ στήριξαν την λειτουργία του  στην Κύπρο. Όλα είναι τώρα στο τέλος τους. Δεν χρειάζεται ο Χάρης Γεωργιάδης να βάλει τάξη στην τραπεζική, αλόγιστη και αστοχευτη πιστωτική επέκταση. Την έβαλε μόνη της η αγορά. Αυτό πρέπει να της το αναγνωρίσουμε. Βάζοντας όμως πλώρη προς τις πραγματικές ισορροπίες του οικονομικού συστήματος, που, σε αντίθεση με την ανάπτυξη που υπόσχεται ο  υπουργός και οι μέντορες του των μνημονίων, θα βασίζονται πάνω στην καταστροφή των κοινωνιών.  Με 30% ανεργία στην Κύπρο το 2014, ακόμα πιο ψηλά στην Ελλάδα αλλά και  άλλες Ευρωπαϊκές χώρες. Με κουρέματα πάνω στα εισοδήματα, ξανά κα ξανά. Με μόνη σίγουρη προοπτική τα  ακόμα χειρότερα.

Πίσω από όλα βρίσκεται η βασική αντίφαση της καπιταλιστικής οικονομίας. Η απώλεια, μέσα από την ανάπτυξη, της ικανότητας της να παράγει κέρδος, να αναπαράγει τον εαυτό της. Απώλεια που έχει σαν βασική πηγή την αντίθεση μεταξύ της συσσώρευσης πλούτου στο κέντρο και φτώχειας στην περιφέρεια. 

Το ποσοστό κέρδους έχει την τάση να πέφτει, θα διατυπώσει ο Μαρξ.

 «Αυτό είναι με κάθε έννοια ο πιο σημαντικός νόμος της πολιτικής οικονομίας, ο πιο ουσιώδης για κατανόηση των πιο δύσκολων σχέσεων»[2]. Ο πιο σημαντικός νόμος που στη εποχή που μπήκαμε, δεν θα χρειάζεται καν να προσπαθούμε να τον αποδείξουμε. Θα τον αποδεικνύει η ίδια η καθημερινότητα που καπιταλιστικού συστήματος που θα οδηγεί στο κλείσιμο ολοένα και περισσότερες  επιχειρήσεις.

Αυτό το κλείσιμο θα αποτελεί ταυτόχρονα ένα από τα πιο ακατανόητα, παράδοξα χαρακτηριστικά της εποχής στην οποία η ανθρωπότητα εισήλθε από το 2008.Υπαρκτές εγκαταστάσεις και τεχνολογία ικανά να εξαλείψουν την φτώχεια και την ανέχεια από την ζωή των ανθρώπων, από την μια μέρα στην άλλη, θα παραμένουν «σφραγισμένα», διότι οι λογιστικές καταστάσεις καταγράφουν χρέη προς τράπεζες, ή της μιας επιχείρησης προς την άλλη, που δεν μπορούν να εξοφληθούν. Η ανεργία θα τσακίζει τους ανθρώπους με κάθε έννοια, θα διαλύει κάθε έννοια κοινωνικής συνοχής, την ίδια ώρα που μηχανές και τεχνολογία θα σκουριάζουν μέσα σε εγκαταστάσεις σφραγισμένες με την σφραγίδα, «χρεοκοπημένη». 

Η τεχνολογική βάση της παραγωγής, τα μέσα παραγωγής είναι περιουσία της κοινωνίας. Οι λογιστικές καταστάσεις που καταγράφουν οφειλές και πιστώσεις είναι οι αλυσίδες που τα κρατούν σε αδράνεια. Αυτές οι αλυσίδες πρέπει να σπάσουν και αμέσως απελευθερώνονται οι τεράστιες δυνατότητες της εποχής. Τα δύο πιο απαραίτητα πρώτα βήματα είναι η κρατικοποίησης του τραπεζικού συστήματος και η παραγραφή των χρεών των εταιρειών. 

Με την κρατικοποίηση του τραπεζικού συστήματος καταργούνται όλα τα κερδοσκοπικά παιγνίδια και τα τραπεζικά κεφάλαια, στο σύνολο τους, χρησιμοποιούνται για στήριξη της παραγωγής και γενικά κάθε δραστηριότητας που έχει σχέση με την ζωή των ανθρώπων. Για τον  απαραίτητο έλεγχο των τραπεζών, αλλά και την πιο συμφέρουσα κοινωνικά λειτουργίας τους, θα παίξει αναντικατάστατο ρόλο η συμμετοχή της κοινωνίας: με συμβούλια που θα αποτελούνται από ακαδημαϊκούς, εκπροσώπους συνδικαλιστικών οργανώσεων, μικρομεσαίων επιχειρήσεων, των ίδιων των εργαζομένων στις τράπεζες. 

Ταυτόχρονα με την κρατικοποίηση του τραπεζικού συστήματος, προχωρεί και η παραγραφή των χρεών των εταιρειών. Κριτήριο πια για την διατήρηση τους στην ζωή δεν θα είναι το μέγεθος των χρεών που έχουν δημιουργήσει, αλλά η σημασία τους για την κοινωνία. Κάθε σφραγισμένη επιχείρηση μπαίνει αμέσως στην παραγωγή. Ένας συνδυασμός χρησιμότητας αλλά και μεγέθους θα καθορίζει το ιδιοκτησιακό  καθεστώς τους. Σαν γενική κατεύθυνση θα ισχύει ότι δεν αναμένεται ότι το κράτος  θα ασχοληθεί με καταστήματα, οικογενειακές επιχειρήσεις ή επιχειρήσεις μερικών δεκάδων ατόμων- εκτός από την δημιουργία πλαισίου λειτουργίας τους που θα καθορίζει ωράρια εργασίας, κατώτατους μισθούς κλπ 

Από όσες εταιρείες παραγράφονται χρέη, κατάσχονται την ίδια ώρα  τα περιουσιακά στοιχεία των ιδιοκτητών που δεν δικαιολογούνται με τα εισοδήματα που αυτοί δήλωναν. Που μαζί με την δήμευση της εκκλησιαστικής περιουσίας, την κλιμακωτή φορολόγηση κερδών, περιουσιών κλπ, δημιουργούν την πρώτη δεξαμενή άντλησης ρευστού για ξεπέρασμα των άμεσων, καυτών δυσκολιών που η κρίση έχει δημιουργήσει. 

Όπως είναι απαραίτητο να παραγραφούν τα χρέη των εταιρειών, για να απελευθερωθεί η οικονομική λειτουργία από το μπλοκάρισμα το οποίο οι αντιφάσεις της καπιταλιστικής ανάπτυξης δημιούργησαν, άλλο τόσο απαραίτητο είναι να παραγραφούν τα δημόσια χρέη. Δεν μπορούν τα χρέη αυτά να αποπληρωθούν- αυτή την αλήθεια διαπιστώνουμε καθημερινά μέσα από την συνεχή διεύρυνση τους παρόλα τα μέτρα που παίρνονται, παρολες τις τεράστιες στερήσεις στις οποίες υποβάλλονται οι κοινωνίες. 

Τα δάνεια της Ελλάδας, της Ισπανίας κλπ, δεν ήταν απαραίτητα μόνο για αυτές τις χώρες. Άλλο τόσο απαραίτητα ήταν και για τις Γερμανικές εξαγωγές σε αυτές τις χώρες, για την ανάπτυξη της  Γερμανικής πολυδιαφημισμένης ‘άμεμπτης’ παραγωγικής μηχανής. Με τις πιο πάνω χώρες σε κρίση, και η Γερμανία μπαίνει σε κρίση. Τα τεράστια εθνικά χρέη, που η διεθνείς προπαγάνδα των κέντρων εξουσίας ταύτισε με τους ‘τεμπέληδες και κακομαθημένους λαούς’, δεν ήταν μόνο εθνική ανάγκη των συγκεκριμένων χωρών, ήταν διεθνείς ανάγκη, ήταν απαραίτητα για το παγκόσμιο οικονομικό σύστημα.

Πρέπει να είναι  αυτονόητο ότι όσα αναφέρονται πιο πάνω είναι απαραίτητο να γίνουν καθημερινή καμπάνια της Αριστεράς, ή, σε πρώτη φάση, ώσπου μια τέτοια πολιτική να υιοθετηθεί από τη Αριστερά, καμπάνια μέσα στην Αριστερά αλλά και γενικότερα.  Για να δημιουργηθεί η συνείδηση ότι δεν υπάρχουν λύσεις μέσα στο σημερινό οικονομικό σύστημα, αλλά, επίσης, ότι δεν υπάρχουν εθνικές λύσεις. Ότι προσπάθεια λύσεων σε βάρος των άλλων εθνών, με υποτιμήσεις νομισμάτων, με εμπορικά μέτρα και περιορισμούς στις εισαγωγές από άλλες χώρες, που ήταν η πολιτική που ακολουθήθηκε μετά την κρίση του 1929, μπορεί να οδηγήσει μόνο σε επανάληψη των εθνικών και παγκόσμιων πολεμικών αναμετρήσεων. 

Είναι πολύ μικρά τα βήματα που χρειάζονται να γίνουν, στο οικονομικό επίπεδο, για να απελευθερωθούν οι κοινωνίες από τα δεσμά του χρέους και των πτωχεύσεων. Βήματα όμως, που όσο μικρά και να είναι, θα ανατρέπουν τεράστια συμφέροντα μικρού ποσοστού ανθρώπων που, λόγω ακριβώς της οικονομικής δύναμης τους, έχουν και ανάλογη πολιτική εξουσία.  

Μόνο μια κυβέρνηση της Αριστεράς θα μπορούσε να εφαρμόσει ένα τέτοιο πρόγραμμα. Που  θα δημιουργούσε όμως τεράστια κοινωνική δυναμική από τα πρώτα στάδια και, συνεπακόλουθα, τεράστια στήριξη στην πολιτική εξουσία που θα αναλάμβανε την εφαρμογή του.

Σωτήρης Βλάχος

---

[1]
                        [1] Περίπτωση Delta Airlines, στο αντίστοιχο κεφάλαιο στο Βιβλίο, «Κολοσσιαία κατάρρευση της κοινής λογικής», του Larry McDonald, αντιπρόεδρου της Lehman Brothers.
 

[2]
                        [2] Ο Μαρξ έκανε δυο φορές αυτή την διατύπωση, στο Grundrise, όπως είναι πιο πάνω, και με παρόμοιο τρόπο στα οικονομικά χειρόγραφα.