Οι συνομιλίες ψυχομαχούν; Ζήτω η ομοσπονδία των Κυπρίων

Η συνομιλίες για την ομοσπονδία είναι και πάλι σε βαθύ αδιέξοδο, η Τουρκία δια στόματος Γκιούλ μιλά για σχέδιο Β, η κυβέρνηση καταγγέλλει την παρανομία θεωρώντας ότι αυτό αποτελεί αποτελεσματική αντιμετώπιση, τα κόμματα ασχολούνται με τις εκλογές χωρίς να ζητούν ως συνήθως σύγκλιση του λεγόμενου εθνικού συμβουλίου, με εθνική ομοψυχία καλύπτουν τις άμεσες ανάγκης της Λαϊκής τράπεζας, προσπαθούν να κρύψουν τον τρόμο τους από την ενδεχόμενη χρεοκοπία της Ελλάδας, και κάμνουν ως να μην τους απασχολεί ιδιαίτερα η αμφισβήτηση της Κυπριακής ΑΟΖ και η διεκδίκηση της μη αμφισβητούμενης από την τουρκοκυπριακή πλευρά.

Στο Κυπριακό ακόμα μια φορά η ελληνοκυπριακή πλευρά ακολουθεί την εκλογική πεπατημένη. Η αντιπολίτευση ανακαλεί τις τελευταίες «υποχωρήσεις» και η διαδικασία μπαίνει στο γύψο. Ειδικότερα αυτή τη φορά η ενωμένη δεξιά δεν άφησε καθόλου περιθώρια κίνησης στην κυβέρνηση.

Οι συνομιλίες ψυχομαχούν;

Ζήτω η ομοσπονδία των Κυπρίων

Κωστής Αχνιώτης

Οι δικοινοτικές συνομιλίες που συνεχίζονται για δεκαετίες στοχεύουν να λύσουν δήθεν το Κυπριακό ενώ στην πραγματικότητα χρησιμεύουν στη διαχείριση της μη λύσης. Στο μεταξύ το Κυπριακό αλλάζει καθ’ οδόν γιατί ο χρόνος που περνά είναι πραγματικός.

Το Κυπριακό αλλάζει γιατί αλλάζει το διεθνές πλαίσιο. Το Κυπριακό αλλάζει γιατί αλλάζουν και οι γενιές και οι εσωτερικές συνθήκες. Μετά το 2004, η αποτυχία των δημοψηφισμάτων δημιούργησε συνθήκες ραγδαίας αύξησης των οικοδομημένων χώρων στα κατεχόμενα, αύξηση των εποίκων, αύξηση των ξένων αντιπροσωπειών εκεί,, αύξηση των διεθνών επαφών, κ.α. Η ανακάλυψη των υδρογονανθράκων είναι από μόνο του θέμα που μπορεί υπερβαίνει το Κυπριακό και ενδεχομένως το υποτάσσει σε άλλη λογική. Παράλληλα με τους υδρογονάνθρακες, η «χαμένη» ήδη άνοιξη των Αράβων αλλάζει τις ισορροπίες…

Το άνοιγμα των οδοφραγμάτων αποκάλυψε μεταξύ άλλων ( θετικών και αρνητικών) μια τεράστια επιθυμία συνύπαρξης και ειρηνικής επίλυσης των διαφορών, η οποία μπόρεσε να εκδηλωθεί σε μια στιγμή που οι ηγεσίες απώλεσαν τον έλεγχο. Τα χρόνια που ακολούθησαν έγιναν τεράστιες προσπάθειες διάβρωσης και εξουθένωσης της επαναπροσέγγισης. Παρόλα αυτά παραμένουν και επιμένουν πολλοί Τ/Κ και Ε/Κ οι οποίοι δεν χάνουν την ευκαιρία να συνυπάρχουν σε πείσμα των καιρών και των δυσκολιών.

Ωστόσο το επαναπροσεγγιστικό κίνημα παραμένει ένα κίνημα που δεν καταφέρνει να εκδηλωθεί δυναμικά και να επηρεάσει τον δημόσιο διάλογο. Δεδομένης της εθνικιστικής γραμμής της συντριπτικής πλειοψηφίας των ε/κ ΜΜΕ (στην τ/κ πλευρά υπάρχει σημαντικός αριθμός ΜΜΕ που υποστηρίζουν την επανένωση). Άμεση συνέπεια είναι η αδυναμία του ε/κ επαναπροσεγγιστικού κινήματος να δραστηριοποιηθεί δυναμικά σε αντίθεση με το τ/κ (παρόλα αυτά και στην τ/κ πλευρά υπάρχει μια σχετική κόπωση σε σχέση με την ομοσπονδία και αυτό γίνεται αντιληπτό από την υποβάθμιση της στις διακηρύξεις της συνδικαλιστικής τ/κ πλατφόρμας).

Θα πρέπει λοιπόν όσοι συνεχίζουν να πιστεύουν στην ομοσπονδιακή λύση του κυπριακού να βρούμε τρόπους μιας πιο δημιουργικής παρέμβασης στα πολιτικά και κοινωνικά δρώμενα. Ο στόχος θα πρέπει να είναι από την μια η συντήρηση των υφιστάμενων δυνάμεων και από την άλλη η διεύρυνση τους.

Η ομοσπονδία ως επιθυμητή επιδίωξη

Μια πρώτη θεμελιακή θέση η οποία έχει ήδη γίνει κτήμα του επαναπροσεγγιστικού κινήματος είναι ότι η ομοσπονδιακή λύση δεν είναι μια συμβιβαστική και λανθασμένη επιλογή των «ηττηθέντων Ελλήνων» (όπως πρόσφατα άκουσα να λέγεται σε ένα ραδιοσταθμό) αλλά ο πιο ενδεδειγμένος τρόπος να λύσουμε ένα πρόβλημα που στην μια του τουλάχιστο διάσταση –την εσωτερική όπως λέγεται- είναι εθνοτικό. Η ομοσπονδία εάν δεν υπήρχε θα έπρεπε να είχε εφευρεθεί από τους Κύπριους και να επιδιωχθεί ως αντίδοτο στην εθνοτική σύγκρουση που άρχισε το 50 με ρίζες από ακόμα πιο πριν. Στα εθνοτικά ζητήματα ποτέ οι συγκρουόμενοι πληθυσμοί δεν είναι ίσοι αριθμητικά και επομένως το επιχείρημα ότι μια πλειονότητα δικαιούται να εξουσιάζει μια μειονότητα απλούστατα δεν ισχύει στην πραγματική ζωή. Αλλιώς δεν θα υπήρχαν εθνικά προβλήματα στον πλανήτη. Μια έγκαιρη ομοσπονδιακή πολιτική θα μπορούσε επομένως να μας είχε απαλλάξει από πολλά από τα δεινά μας, και θα είχε εμποδίσει την αποικιοκρατική Βρετανία να παίξει ως συνήθως το χαρτί του «διαίρει και βασίλευε». Εάν εφαρμοζόταν μάλιστα την δεκαετία του 60 δεν θα χρειαζόταν να είναι διζωνική και η αποτελεσματική συμμετοχή στην διακυβέρνηση θα μπορούσε να στηρίζεται σε άλλες αναλογίες και με άλλες ρυθμίσεις από αυτές που συζητούνται σήμερα.

Ανεξαρτητοποίηση από τις ηγεσίες

Μια ενδογενής σημαντική αδυναμία του επαναπροσεγγιστικού κινήματος είναι η προσκόλληση του στις δικοινοτικές συνομιλίες. Όταν οι συνομιλίες δείχνουν να κινούνται θετικά το ηθικό των επαναπροσεγγιστών ανεβαίνει και όταν σταλώνουν, οι επαναπροσεγγιστές αποθαρρύνονται. Δυστυχώς όμως θα πρέπει να γίνει δεκτό ότι οι συνομιλίες όπως είναι δομημένες δεν μπορούν να αποδώσουν. Χωρίς να επιχειρηματολογήσουμε επί τούτου αρκεί να υπενθυμίσουμε στους εαυτούς μας ότι με τον ένα η με τον άλλο τρόπο οι κοινότητες ευρίσκονται σε συνομιλίες για πάνω από μισό αιώνα. Και μόνο αυτό το γεγονός δείχνει ότι οι συνομιλίες από μόνες τους είναι κατά κάποιο τρόπο ήδη ένα καθεστώς. Στη τ/κ πλευρά τον σημαντικό ρόλο τον διαδραματίζει η Τουρκία και στην ε/κ πλευρά οι πολιτικές συμμαχίες οδηγούν κατά κανόνα σε μια αδυναμία εφαρμογής μιας αποφασιστικής πολιτικής. Το λεγόμενο εθνικό συμβούλιο είναι το εχέγγυο μιας μόνιμης πολιτικής αδράνειας η οποία στοχεύει περισσότερο στο εσωτερικό πολιτικό παιχνίδι παρά στην επίλυση του πολιτικού ζητήματος. Το 2004 εμφανίστηκε η προοπτική λύσης διότι η Τουρκία βρισκόταν σε μια μετάβαση εξουσίας από τους στρατηγούς στον Ερτογάν και σε μια νέα γεωστρατηγική επιλογή –αυτή της ένταξης στην ΕΕ. Η Κυπριακή Δημοκρατία ήταν υποχρεωμένη να επιδιώξει την λύση για να ενταχθεί στην ΕΕ. Για μια στιγμή η Τουρκία και η Κυπριακή Δημοκρατία βρέθηκαν σε κίνηση και σε παράλληλη πορεία (σε θετική αλληλεξάρτηση).

Το επαναπροσεγγιστικό κίνημα λοιπόν θα πατήσει καλύτερα στα πόδια του εάν δημιουργήσει ένα πλαίσιο ύπαρξης που θα στηρίζεται κυρίως στην δική του δράση. Θα πρέπει να ξεφύγει από τον άμεσο έλεγχο των κομμάτων γιατί όπως μόλις περιγράψαμε, τα υφιστάμενα κόμματα τείνουν να εκτονώνουν και να αδρανοποιούν το κίνημα παρά να το ενδυναμώνουν. Ίσως ο καλύτερος τρόπος είναι η αυτοοργάνωση ενός δικοινοτικού φόρουμ στο οποίο να μετέχουν τ/κ και ε/κ ως άτομα και το οποίο θα προωθεί στόχους και δράσεις που δημιουργούν συνείδηση συμβίωσης και ειρηνικής επανένωσης της Κύπρου. Εν ολίγοις θα πρέπει να δημιουργήσουμε μια «ενωμένη κοινωνία» πριν να δημιουργήσουμε μια ενωμένη χώρα. Κάτι δηλαδή που ήδη υπάρχει σε ένα μη αμελητέο βαθμό. Το ζητούμενο είναι να δημιουργήσουμε ένα πολιτικό πλαίσιο το οποίο θα επιτρέψει στον κόσμο της επαναπροσέγγισης να λειτουργήσει πολιτικά μέσα σε μια σχετική αυτονομία ασκώντας πίεση πάνω στις πολιτικές ηγεσίες και τα ΜΜΕ.

Η επαναπροσέγγιση στην καθημερινότητα

Από το 2003 τα οδοφράγματα άνοιξαν και η επικοινωνία είναι εφικτή παρά τις δυσκολίες στην προσπέλαση οι οποίες δεν είναι μικρές, σε σχέση με τους ρυθμούς τις καθημερινής ζωής. Ωστόσο για πάρα πολύ κόσμο τα συρματοπλέγματα είναι βαθιά χαραγμένα στα μυαλά των ανθρώπων, αναλόγως και του ιδεολογικού τους περιβάλλοντος. Το επαναπροσεγγιστικό κίνημα λοιπόν έχει συνειδητή ευθύνη πέρα από την «πολιτική επαναπροσέγγιση» να διαμορφώσει ένα πλαίσιο συνεύρεσης των κοινοτήτων μέσα στην καθημερινότητα τους. Να σημειώσουμε εδώ ότι πρόκειται για μια απάντηση με καθυστέρηση δεκαετιών σε μια προπαγάνδα που στοίχειωσε την δεκαετία του 60 από Τούρκο σε Τούρκο ή από Έλληνα σε Έλληνα. Αυτό το πλαίσιο μπορεί να αναφέρεται σε πολιτιστικές, περιβαλλοντικές, παιδαγωγικές, ιστορικές, ψυχαγωγικές και άλλες δραστηριότητες. Μπορεί απλά να αναφέρεται σε ένα απογευματινό καφέ η ένα μικρό περίπατο στην απ’ εκεί ή την απ’ εδώ Λευκωσία.

Η άλλη μας κρυμμένη Ιστορία

Υπάρχει μια κακή κρυφή Ιστορία για την κάθε πλευρά. Αυτή η ιστορία του μίσους και των εγκλημάτων της κάθε πλευράς είναι γνωστή και υπερβολικά προβεβλημένη από την άλλη πλευρά. Εμφανίστηκαν μερικές εργασίες που το δείχνουν και το αποδείχνουν αλλά παραμένουν στο περιθώριο και υποβαθμίζονται εκατέρωθεν, αφού για δεκαετίες αποσιωπήθηκαν τελείως. Σκέφτομαι ότι ένα βιβλίο με μεταφράσεις 5- 10 αντιπροσωπευτικών κειμένων θα ήταν πολύ χρήσιμο αν φυσικά δεν έμπαινε στα συρτάρια. Οι μεταφράσεις και η προβολή μερικών ακόμα πολιτικών κειμένων, εκ παραλλήλου, που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο οδήγησαν στη δικοινοτική διαμάχη, το πραξικόπημα και την εισβολή θα είναι χρήσιμες.

Υπάρχει και μια άλλη παραγνωρισμένη Ιστορία: εκείνη της συνεργασίας και αλληλοϋποστήριξης ανθρώπων των δύο κοινοτήτων. Ότι γίνεται αναφορικά με αυτήν τη ιστορία γίνεται από πρωτοβουλίες πολιτών αποσπασματικά και με πολύ κόπο και εν πάση περιπτώσει όχι επίσημους θεσμούς ούτε και κόμματα – όταν δε αυτή γίνεται από θεσμούς και κόμματα γίνεται με στρεβλό τρόπο και εξυπηρετώντας εθνικές σκοπιμότητες.

Η ανάδειξη των παραγνωρισμένων πτυχών της σύγχρονης κυπριακής ιστορίας, τόσο των αρνητικών όσο και των θετικών χωρίς αποσιωπήσεις και μονομέρειες είναι εξ αντικειμένου στην ευθύνη του δικοινοτικού κινήματος.

Η επαναπροσέγγιση ως μέρος του παγκόσμιο χωριού

Το Ενωτικό Ομοσπονδιακό Κίνημα των Κύπριων πρέπει ενωμένο να επιδιώξει να συνδεθεί με τον διεθνή χώρο ως αυτόνομο κίνημα και ειδικότερα με όμορα κινήματα του ευρωπαϊκού χώρου. Θα πρέπει στην διπλωματία της αδράνειας, στην συνέχιση του πολέμου με διπλωματικά μέσα να προβάλουμε με αποφασιστικότητα και δυναμικότητα το Ενωμένο Κίνημα των Κοινοτήτων της Κύπρου ως την έκφραση στην Κύπρο μιας πανευρωπαϊκής αντίληψης της συνύπαρξης των λαών, των εθνών, των εθνοτικών ομάδων. Το Κίνημα αυτό θα πρέπει να υιοθετήσει ιδέες και μορφές πάλης έτσι ώστε να ενταχθεί στο παγκόσμιο κινηματικό χώρο αμφισβήτησης, διευρύνοντας και ευθυγραμμίζοντας με την εποχή μας τις επιδιώξεις του.

Επειδή διάφορα γεγονότα και δηλώσεις δείχνουν ότι είναι πιθανόν το επόμενο διάστημα, και τώρα αλλά ιδίως μετά την λήξη της κυπριακής προεδρίας της ΕΕ, να βρεθούμε σε μια κατάσταση στρατιωτικής έντασης, ένα πεδίο που ευνοεί τις μεγάλες στρατιωτικές δυνάμεις αλλά περιθωριοποιεί τα μικρά κράτη, θα πρέπει να τονίσουμε τον αντιμιλιταριστικό χαρακτήρα του κινήματος της επαναπροσέγγισης και να προτάξουμε ως αίτημα την αποχώρηση των ξένων στρατών και την πλήρη αποστρατικοποίηση γενικά της χώρας μας. Το συγκεκριμένο αίτημα είναι δυνατόν να μπορεί να συγκεντρώσει σημαντική υποστήριξη από κινήματα της Ευρώπης και ευρύτερα αν προωθηθεί από το δικοινοτικό κίνημα.