ΕΝΑΝΤΙΑ ΣΤΟ ΜΝΗΜΟΝΙΟ ΤΗΣ ΤΡΟΪΚΑΣ ΚΑΙ ΣΤΑ ΙΣΟΔΥΝΑΜΑ ΜΕΤΡΑ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ

ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΕΡΑΣ
ΚΑΛΕΣΜΑ ΓΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΠΑΝΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ

Η κυπριακή οικονομία βρίσκεται σε μια κρίσιμη καμπή της ιστορίας της. Η ύφεση είναι έντονη, η ανεργία αυξάνεται συνεχώς και δεν διαφαίνονται προοπτικές ανάπτυξης, χωρίς ριζοσπαστικές αλλαγές στην οικονομική πολιτική, στη διάρθρωση της οικονομίας και στη μορφή του κρατικού μηχανισμού.

Η κρίση της κυπριακής οικονομίας οφείλεται και στις επιπτώσεις της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης και στις διαρθρωτικές της αδυναμίες. Ωστόσο, είναι τα προβλήματα του τραπεζικού συστήματος και συγκεκριμένα των δύο μεγάλων τραπεζών, που δεν μπορούν πλέον  να επιβιώσουν χωρίς κρατική στήριξη, που καθορίζουν το εύρος και το βάθος της κρίσης. Η κρίση του χρηματοπιστωτικού συστήματος  και η ανάγκη ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών είναι η βασική αιτία που ανάγκασε την κυβέρνηση να προσφύγει στο μηχανισμό χρηματοδότησης της Ε.Ε. για δανειακή στήριξη. Τα δημοσιονομικά προβλήματα είναι αποτέλεσμα και όχι αιτία της οικονομικής κρίσης. Χωρίς τη τραπεζική κρίση δεν θα υπήρχε αποκλεισμός της Κύπρου από τις διεθνείς αγορές και ανάγκη για χρηματοδοτική στήριξη από την Ε.Ε και το Δ.Ν.Τ.

Οι προτάσεις της Τρόικας θα έπρεπε να ήταν αναμενόμενες και ακολουθούν τα πρότυπα που έχουν χρησιμοποιηθεί από το Δ.Ν.Τ σε πολλές αναπτυσσόμενες χώρες και από την Τρόικα στη νότια περιφέρεια της Ευρώπης: δημοσιονομική λιτότητα και μηδενισμός του δημοσιονομικού ελλείμματος, αποδόμηση του κοινωνικού κράτους, απελευθέρωση και ευελιξία στην αγορά εργασίας, ιδιωτικοποιήσεις, πιέσεις για μείωση των μισθών στον ιδιωτικό τομέα, απελευθέρωση των αγορών σε όλους τους τομείς της οικονομίας.

Εν συντομία, η Τρόικα προτείνει:
Μείωση και μηδενισμό του δημοσιονομικού ελλείμματος σε τρία χρόνια. Αυτό συνεπάγεται μείωση δημόσιων δαπανών και αύξηση δημόσιων εσόδων της τάξης του 4,5% του ΑΕΠ ή 975 εκ. ευρώ. Η μείωση του δημοσιονομικού ελλείμματος επιτυγχάνεται κυρίως μέσω περικοπών στις δημόσιες δαπάνες (80%): μείωση μισθών και συντάξεων, κατάργηση της  ΑΤΑ και του 13ου μισθού, αύξηση του ορίου συνταξιοδότησης, μείωση των κοινωνικών παροχών. Η αύξηση των δημοσίων εσόδων (20%) επιδιώκεται κυρίως μέσω της αύξησης του ΦΠΑ από 17% σε 18% και μέσω της αύξησης διάφορων έμμεσων φόρων.

Επίσης το μνημόνιο περιέχει στοιχεία για άλλες πτυχές της οικονομίας, όπως η σταθεροποίηση του τραπεζικού συστήματος μέσω αυστηρότερης εποπτείας (συμπεριλαμβάνοντας και το συνεργατικό πιστωτικό σύστημα) και μεγαλύτερο ποσοστό κεφαλαιακών αποθεμάτων, προτροπή προς ιδιωτικοποιήσεις, απελευθέρωση και ευελιξία στην αγορά εργασίας, απελευθέρωση της αγοράς στο τομέα των υπηρεσιών.

Οι αντιπροτάσεις της κυβέρνησης στα μέτρα που προτείνει η Τρόικα κινούνται στην ίδια λογική. Πρόκειται για ισοδύναμα μέτρα, που απλώς αλλάζουν σε κάποιο βαθμό το μείγμα περικοπών στις δημόσιες δαπάνες και αυξήσεων εσόδων μέσω φορολογίας, αλλά με το ίδιο αποτέλεσμα. Η κυβέρνηση προτείνει μείωση και μηδενισμό του δημοσιονομικού ελλείμματος σε τέσσερα χρόνια αντί τρία, διαμέσου μείωσης των δημόσιων δαπανών και αύξησης των εσόδων της τάξης των 1017 εκ ευρώ. Πιο συγκεκριμένα η κυβέρνηση προτείνει:,
Μείωση στους μισθούς των δημοσίων υπαλλήλων: 1000-3500 ευρώ 9%, 3500 και άνω 11% (150 εκ. ευρώ).
Μείωση στον αριθμό των δημοσίων υπαλλήλων κατά 5 χιλιάδες τα επόμενα πέντε χρόνια και μείωση των προσλήψεων έκτακτου ωρομισθίου προσωπικού (75 εκ. ευρώ).
Μείωση στις συντάξεις, αύξηση της συνεισφοράς των κρατικών υπαλλήλων και σταδιακή παράταση της ηλικίας υποχρεωτικής αφυπηρέτησης στα 65 (170 εκ. ευρώ).
Στόχευση και μείωση κοινωνικών παροχών συμπεριλαμβανομένων των χορηγιών για απόκτηση κατοικίας (109 εκ. ευρώ).
Χρέωση ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, αναθεώρηση των τελών της κυβέρνησης, έμμεσοι φόροι, φορολόγηση κατοικιών με εμβαδόν μεγαλύτερο των 300τ.μ.( 95 εκ. ευρώ).
Αύξηση ΦΠΑ (86 εκ ευρώ).
Φορολόγηση της ακίνητης περιουσίας (80 εκ ευρώ)
Εισφορά στο Ταμείο Κοινωνικής Συνοχής: εργοδοτούμενοι ιδιωτικού τομέα 128 εκ. ευρώ, εργοδοτούμενοι δημόσιου τομέα 42 εκ. ευρώ, εργοδότες 44 εκ.ευρώ.
Κλιμακωτή αναθεώρηση του τέλους των εταιριών 18 εκ ευρώ.

Στα πιο πάνω μέτρα θα πρέπει να προστεθεί και η αναδιάρθρωση της ΑΤΑ, ούτως ώστε να καταβάλλεται μια φορά το χρόνο και να αναστέλλεται εντελώς σε περιόδους ύφεσης. Το πακέτο μέτρων που εισηγείται η κυβέρνηση δεν είναι ιδιαίτερα ηπιότερο από αυτό της Τρόικας. Αποφεύγεται η κατάργηση του 13ου μισθού, αλλά επιβάλλονται μεγάλες μειώσεις σε μισθούς πάνω από 1000 ευρώ, ενώ προβλέπονται η προοδευτική αύξηση της συμμετοχής των εργαζομένων στο ταμείο συνοχής μέχρι στο 3% το 2015 από 0% που είναι τώρα και αυξήσεις στο ΦΠΑ και έμμεσους φόρους που επηρεάζουν σε μεγαλύτερο βαθμό τους εργαζόμενους αναλογικά με το εισόδημά τους. Αξίζει να αναφερθεί ότι ο μέσος πραγματικός μισθός στην Κύπρο θα είναι τέλη του 2012 κατά σχεδόν 5% μειωμένος απ’ ότι το 2004, ενώ η παραγωγικότητα της εργασίας αυξήθηκε την ίδια περίοδο κατά 6.2% . Οι μόνες φορολογίες που επηρεάζουν τον πλούτο, τους εργοδότες και τις εταιρείες είναι η φορολογία της ακίνητης περιουσίας, η εισφορά των εργοδοτών στο ταμείο κοινωνικής συνοχής που αυξάνεται από το 2% που είναι τώρα, στο 3% (αλλά από το 2015) και το τέλος εταιριών, 144 εκ. ευρώ σε σύνολο περικοπών δημόσιων δαπανών και αύξηση φορολογίας 1017 εκ. ευρώ, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η αναδιάρθρωση της ΑΤΑ.

Οι αντιπροτάσεις της κυβέρνησης στις εισηγήσεις της Τρόικας περιλαμβάνουν μέτρα ετεροβαρή για τους εργαζομένους, που φορτώνουν συντριπτικά το βάρος της κρίσης στον κόσμο της μισθωτής εργασίας και τους πολίτες γενικά, ενώ αντίθετα επηρεάζουν σε πολύ μικρό βαθμό το συσσωρευμένο πλούτο, τους εργοδότες και τα ψηλά εισοδήματα. Η μείωση των μισθών στο δημόσιο τομέα, η αύξηση της εισφοράς στο ταμείο κοινωνικής συνοχής των εργαζομένων στο δημόσιο και ιδιωτικό τομέα, η μείωση των συντάξεων και κοινωνικών παροχών, καθώς και η αύξηση στη φορολογία καταναλωτικών αγαθών, θα πλήξουν το βιοτικό επίπεδο των εργαζομένων και θα σπρώξουν την οικονομία σε πιο βαθιά ύφεση και αύξηση της ανεργίας, αφού αναπόφευκτα θα μειωθεί και η κατανάλωση.

Η αύξηση του ορίου συνταξιοδότησης στα 65, εκτός από τις αρνητικές επιπτώσεις στους εργαζομένους που θα είναι αναγκασμένοι να εργάζονται πιο πολλά χρόνια, μειώνει ακόμα περισσότερο τις προοπτικές εργοδότησης του πιο παραγωγικού μέρους του πληθυσμού, των νέων. Αποτέλεσμα, θα είναι η διαιώνιση παλιών νοοτροπιών στη δημόσια υπηρεσία και η περιθωριοποίηση νέων επιστημόνων, οι οποίοι καθηλώνονται στην ανεργία ή αναγκάζονται να αποδεχτούν απασχόληση σε συνθήκες «ευέλικτης» εργασίας.

Τα οικονομικά μέτρα που εισηγείται η Τρόικα αλλά και οι αντιπροτάσεις της κυβέρνησης, ενώ προκαλούν τον γνωστό και από την Ελλάδα φαύλο κύκλο της ύφεσης και της εσωτερικής υποτίμησης, δεν αγγίζουν διόλου τα διαρθρωτικά προβλήματα της οικονομίας και δεν δημιουργούν αναπτυξιακή προοπτική. Μια κατεύθυνση την οποία θα μπορούσε να ακολουθήσει η κυβέρνηση Χριστόφια στην ετοιμασία αντιπροτάσεων θα ήταν η αύξηση της φορολογίας στον πλούτο, στα ψηλά εισοδήματα και στα κέρδη των εταιριών. Τέτοια μέτρα όχι μόνο θα οδηγούσαν σε δικαιότερη ανακατανομή εισοδημάτων και πλούτου, αλλά θα είχαν λιγότερο υφεσιακές επιπτώσεις στην οικονομία, αφού η φορολόγηση των ψηλών εισοδημάτων και του πλούτου επιδρά ηπιότερα στην ιδιωτική κατανάλωση. Αξίζει να αναφερθεί ότι το σύνολο των φορολογικών εσόδων στη Κύπρο( 41,0% του ΑΕΠ το 2011) υστερεί κατά πολύ του μέσου όρου της ευρωζώνης (45,3% το 2011). Ο ανώτατος συντελεστής φόρου εισοδήματος στη Κύπρο ήταν 38,5% το 2012 ενώ ό μέσος όρος στην ευρωζώνη ήταν 43.1%. Φυσικά, η πιο σημαντική διαφορά στους συντελεστές φορολογίας μεταξύ Κύπρου και Ε.Ε αφορά τον εταιρικό φόρο: 10% στη Κύπρο και 26,1% ο μέσος όρος στην ευρωζώνη. Ο εταιρικός φόρος στην Κύπρο για τις κυπριακές επιχειρήσεις πριν μια δεκαετία, το 2002, ήταν 28%, μειώθηκε σε 15% το 2003 και σε 10% το 2005. Το επιχείρημα είναι ότι η Κύπρος ακολουθεί πολιτική προσέλκυσης ξένων εταιριών («φορολογικός παράδεισος»). Φυσικά με αυτό το συντελεστή επωφελούνται όχι μόνο οι ξένες εταιρίες αλλά και οι κυπριακές εταιρίες. Πρόσφατα στοιχεία δείχνουν ότι το 2008 τα έσοδα από το εταιρικό φόρο ήταν 823 εκ. ευρώ (με αύξηση του ΑΕΠ 3,4%), 640 εκ. ευρώ το 2009 (με μείωση του ΑΕΠ 1,5%), 660 εκ. ευρώ το 2010 (με αύξηση του ΑΕΠ 0,7%). Αύξηση του εταιρικού φόρου στο μέσο όρο της ευρωζώνης θα μπορούσε να αποφέρει στο δημόσιο σε περιόδους ανάπτυξης επιπλέον φορολογικά έσοδα περισσότερα από 1,2 δις ευρώ το χρόνο. Με αύξηση του εταιρικού φόρου στο 12,5%, τα έσοδα από αυτόν θα ήταν το 2010, 825 εκ. ευρώ αντί 640 εκ. ευρώ.Το δημοσιονομικό πρόβλημα στη Κύπρο δεν εντοπίζεται στις ψηλές δημόσιες δαπάνες αλλά στα χαμηλά φορολογικά έσοδα, ιδίως όσον αφορά τα ψηλά εισοδήματα, τα κέρδη των εταιριών και το συσσωρευμένο πλούτο.

Η διατήρηση του εταιρικού φόρου στο 10% είναι σκανδαλώδης σε μια περίοδο όπου οι εργαζόμενοι καλούνται να επωμιστούν το κύριο βάρος της κρίσης και της δημοσιονομικής προσαρμογής. Σταδιακή αύξηση του εταιρικού φόρου δεν θα οδηγούσε σε μαζική φυγή των ξένων εταιριών, αφού η μετακίνηση μιας υπεράκτιας εταιρίας δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση και εμπεριέχει πολυεπίπεδο κόστος . Η παρασιτική εξάρτηση της κυπριακής οικονομίας από το ρόλο του φορολογικού παραδείσου πρέπει να επανεξεταστεί και να πάψει να αποτελεί μόνιμο εκβιασμό με άμεση επιρροή στη δομή των δημόσιων οικονομικών, αλλά και της πορείας της οικονομίας γενικότερα.
Η ΕΡΑΣ θεωρεί ότι τόσο οι προτάσεις της Τρόικας όσο και οι αντιπροτάσεις της κυβέρνησης είναι απαράδεκτες γιατί οδηγούν την οικονομία στην ύφεση και στην αύξηση της ανεργίας, την κοινωνία στην αύξηση των κοινωνικών ανισοτήτων και του κοινωνικού αποκλεισμού και το κυπριακό κράτος στην υποτέλεια και τη μείωση της δυνατότητάς μας ως πολίτες να καθορίζουμε τη μορφή των οικονομικών και κοινωνικών σχέσεων στην Κύπρο και την πορεία της οικονομικής ανάπτυξης. Το θέμα δεν είναι η αλλαγή του μείγματος των μέτρων λιτότητας που θα εξασφαλίζουν στην ουσία το ίδιο ποσό περικοπών σχεδόν αποκλειστικά από τους εργαζόμενους, αλλά ριζοσπαστικές τομές που θα συνιστούν μια πραγματικά εναλλακτική πολιτική. Όπως δείχνει και η εμπειρία άλλων χωρών του ευρωπαϊκού Νότου, τέτοια μέτρα οδηγούν στο φαύλο κύκλο της ύφεσης, της εσωτερικής υποτίμησης και εν τέλει στην «τριτοκοσμικοποίηση» των ευρωπαϊκών χωρών όπου εφαρμόζονται.

Είναι φανερή η προσπάθεια της κυβέρνησης να πετύχει γενική συναίνεση στο εσωτερικό. Αυτό όμως οδηγεί απλά σε παραλλαγή των μέτρων λιτότητας που επιδιώκει η Τρόικα και οι εντός Κύπρου υποστηρικτές αυτής της πολιτικής. Ωστόσο, με το σημερινό πολιτικό κλίμα και ιδιαίτερα μπροστά στις προεδρικές εκλογές του 2013, κανένας πολιτικός της αντιπολίτευσης δεν πρόκειται να πάρει έστω και μέρος της ευθύνης για την επερχόμενη μείωση του βιοτικού επιπέδου των εργαζομένων. Η αντιπολίτευση βρίσκεται μπροστά σε μια ανυπέρβλητη αντίφαση: από τη μια πλευρά θα προσπαθήσει με λαϊκίστικες ρητορείες να φορτώσει στην κυβέρνηση Χριστόφια ολόκληρο το βάρος της οικονομικής κρίσης και της πολιτικής λιτότητας και ταυτόχρονα όμως, άμεσα ή έμμεσα θα προσπαθήσει να σπρώξει την κυβέρνηση να υπογράψει το μνημόνιο το συντομότερο δυνατό, γιατί στην πραγματικότητα περιέχει τα μέτρα που επιδίωκαν από καιρό. Η κυβέρνηση Χριστόφια και το ΑΚΕΛ, καθώς και το συνδικαλιστικό κίνημα, θα έπρεπε να είναι σε θέση να ξεσκεπάσουν τις πραγματικές προθέσεις της αντιπολίτευσης και της εργοδοτικής πλευράς. Θα έπρεπε να είχαν προχωρήσει σε μια ουσιαστικά εναλλακτική οικονομική πρόταση ενάντια στις εισηγήσεις της Τρόικας, κάτι που δεν έχουν κάνει μέχρι τώρα, πράγμα που υπονομεύει την πειστικότητά τους.
Η ΕΡΑΣ στηρίζει μια εναλλακτική πολιτική που επιδιώκει την παραγωγική ανασυγκρότηση της οικονομίας, τη μείωση της ανεργίας και την ενίσχυση του κοινωνικού κράτους. Η ΕΡΑΣ προτείνει:
Μόνιμη κρατικοποίηση και ριζική αναδιάρθρωση του τραπεζικού συστήματος με δημοκρατικό έλεγχο, με σκοπό να διασφαλιστεί η χρηματοδότηση στους τομείς που προωθούν την οικονομική ανάπτυξη στην Κύπρο και όχι σε κερδοσκοπικές τοποθετήσεις. Προαγωγή σε δίκη όσων ευθύνονται για τις καταστροφικές αποφάσεις των τραπεζών και απαίτηση αποζημιώσεων για τις ζημιές που προκάλεσαν.

Σημαντική αύξηση της φορολογίας των κερδών των επιχειρήσεων σε επίπεδα συγκρίσιμα με την υπόλοιπη Ευρώπη. Η παρασιτική εξάρτηση της κυπριακής οικονομίας από τις ξένες εταιρίες και το ρόλο του φορολογικού παράδεισου πρέπει να επανεξετασθεί.
Σημαντική αύξηση της φορολογίας των ψηλών εισοδημάτων, του πλούτου και της ακίνητης περιουσίας, συμπεριλαμβανομένης και αυτής της Εκκλησίας.
Αποφασιστική πάταξη της φοροδιαφυγής και είσπραξη των οφειλόμενων φόρων.
Δραστική μείωση των αμυντικών δαπανών,
Προώθηση των δημόσιων επενδύσεων σε έργα υποδομής και εκπόνηση μεσοπρόθεσμου σχεδίου για την παραγωγική ανασυγκρότηση της οικονομίας.
Ορθολογιστική αναδιάρθρωση της κρατικής μηχανής με σκοπό τη μείωση της σπατάλης και την αύξηση της παραγωγικότητας και αποτελεσματικότητάς της. Θα πρέπει να επιδιωχθεί ριζική αλλαγή στις σχέσεις κράτους, οικονομίας και κοινωνίας με σκοπό την ενίσχυση του αναπτυξιακού ρόλου του κράτους και του κοινωνικού κεκτημένου. Επιβάλλεται η δημιουργία θεσμών που να ενθαρρύνουν την έρευνα και να διευκολύνουν το σχεδιασμό της οικονομίας με σκοπό την παραγωγική ανασυγκρότηση και τη βιώσιμη ανάπτυξη.

Μερικά από τα πιο πάνω μέτρα χρειάζονται καιρό για να αποδώσουν, άλλα όμως όχι. Μια άμεση αύξηση του εταιρικού φόρου στο 12,5% και του ανώτατου φορολογικού συντελεστή στον μέσο όρο της ευρωζώνης, δηλ. στο 43,1%, ψηλότερη φορολόγηση στην ακίνητη περιουσία, μείωση ή συγκράτηση της αύξησης των πραγματικά ψηλών μισθών των δημοσίων υπαλλήλων, π.χ. άνω των 3000 ευρώ, η πάταξη της φοροδιαφυγής, η αύξηση της φοροεισπρακτικής ικανότητας του κράτους και η μείωση των αμυντικών δαπανών κατά 50% αρκούν για να αποδώσουν σχεδόν όσο όλα τα μέτρα των κυβερνητικών προτάσεων μαζί. Μια εναλλακτική πολιτική προϋποθέτει ρήξη με τα δόγματα του ευρωπαϊκού νεοφιλελευθερισμού, της κυπριακής εργοδοσίας και του κυπριακού πολιτικού κατεστημένου της Δεξιάς και όχι προσαρμογή σ’ αυτά λόγω της περιρρέουσας ατμόσφαιρας, την οποία επιχειρεί η κυβέρνηση με τις δικές της προτάσεις. H εναλλακτική πρόταση της ΕΡΑΣ, όχι μόνο είναι εφικτή αλλά θα συμβάλει αποφασιστικά για να δημιουργηθούν συνθήκες ανάπτυξης της οικονομίας και μείωσης της ανεργίας, εν αντιθέσει με τις προτάσεις της Τρόικας και τα ισοδύναμα μέτρα της κυβέρνησης που θα έχουν σαν αποτέλεσμα τη βαθύτερη ύφεση και περαιτέρω αύξηση της ανεργίας.            

Η εφαρμογή πραγματικά εναλλακτικών μέτρων, προϋποθέτει μια αποφασιστική εκστρατεία κινητοποίησης των πολιτών, του συνδικαλιστικού κινήματος και των πολιτικών δυνάμεων της Αριστεράς στον αγώνα διάσωσης της κυπριακής οικονομίας και του βιοτικού επιπέδου των εργαζομένων. Πρέπει επίσης να συνοδευτεί από μια δραστήρια αναζήτηση συμμάχων στις χώρες της ΕΕ για την αντιμετώπιση των σχεδιασμών των νεοφιλελεύθερων κύκλων της Τρόικας. Τέτοιοι σύμμαχοι υπάρχουν πολλοί στους κόλπους της ευρύτερης ευρωπαϊκής Αριστεράς, αλλά και στα εργατικά και συνδικαλιστικά κινήματα που ήδη αντιστέκονται στους δρόμους των χωρών της Νότιας Ευρώπης και θα αυξάνονται όσο γίνονται πιο φανερές οι καταστροφικές συνέπειες της πολιτικής που ακολουθούν οι σημερινοί ηγέτες της Ευρώπης.