13 Φεβ 2014

Το κραχ του 1929 και το σήμερα- μέρος Ε



Στις 15 Σεπτεμβρίου του 2008, ο χρηματιστηριακός κολοσσός, Lehman Brothers, κήρυξε πτώχευση. Δύο εικοσιτετράωρα μετά, ο τότε Υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ, Hank Paulson,  παρουσιάστηκε σε έκτακτη συνεδρία υψηλόβαθμων γερουσιαστών του Αμερικάνικου Κογκρέσου, κάνοντας μια δραματική δήλωση, που ίσως, πιο ανάγλυφα από οτιδήποτε άλλο, κατέγραφε το μέγεθος της υπερβολής που είχε προηγηθεί:
“Εκτός και αν δράσετε άμεσα, το χρηματοπιστωτικό σύστημα αυτής της χώρας, και του κόσμου, θα διαλυθούν (melt down) μέσα σε λίγες μέρες.”( Α Colossal failure of Common Sense, Larry Macdonald, σελ.330)
Οριακά σημεία
Έδρασαν! Και συνεχίζουν να δρουν ακατάπαυστα από το 2008. Με ακριβώς αντίθετες πολιτικές σε ΗΠΑ και Ευρώπη. Χωρίς ιστορικό προηγούμενο χρηματοδότηση στις ΗΠΑ, δημοσιονομική «πειθαρχία» και σκληρά μέτρα λιτότητας στην Ευρώπη. Χωρίς προηγούμενο στήριξη του χρηματοπιστωτικού συστήματος και στις δυο ηπείρους.
Παρόλα αυτά, το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα συνεχίζει να βρίσκεται κοντά στο σημείο melt down, και η παγκόσμια οικονομία σε δεινή θέση. Η δραματική μείωση στα ποσοστά κέρδους κατά 50% περίπου, που κατέγραψε η αμερικάνικη οικονομία από το 2006 μέχρι το 2008-  παρά τις χωρίς προηγούμενο υπερβολές στα χρηματοπιστωτικά παιγνίδια, τις πλασματικές αξίες στις μετοχές, στα ακίνητα που έμπαιναν υποθήκη για δανεισμό ώστε να κινείται η οικονομία- σηματοδοτεί  οριακά σημεία. Στα οποία έφερε την ανθρωπότητα η οικονομική πολιτική που ακολουθήθηκε για να αντιμετωπιστούν τα αδιέξοδα της δεκαετίας του 1970.

Δεκαετία του 1970
Την δεκαετία  1970   έφτασε στο τέλος της η πιο θεαματική οικονομική ανάπτυξη στην ανθρώπινη ιστορία.  Μια οικονομική ανάπτυξη που ξεκινώντας λίγο μετά τον Παγκόσμιο Πόλεμο, και έχοντας κύριο άξονα τις μαζικές κρατικές παρεμβάσεις, μεταμόρφωσε το τοπίο στις ανεπτυγ­μένες χώρες –  δυστυχώς όμως, σχεδόν αποκλειστικά μόνο σε αυτές.
Με το ξεκίνημα όμως της δεκαετίας του 1970, οι ίδιες αυτές πολιτικές σταμάτησαν να έχουν τα αναμενόμενα αποτελέσματα.  Η κερδοφορία στον ανεπτυγμένο κόσμο κατάρρευσε κατά περισσότερο από 40% την περίοδο 1965 μέχρι 1974, πτωχεύσεις και ανεργία πήραν απότομη άνοδο και, μόνο δυόμιση δεκαετίες μετά το ξεκίνημα της πιο εντυπωσιακής ανάπτυξης, η παγκόσμια οικονομία βούλιαξε.
Το σοκ των στρατηγικών κέντρων ήταν τεράστιο. Οι μνήμες της φρικαλεότητας του 2ου Παγκόσμιου Πόλεμου, της οικονομικής κρίσης και των εθνικών οικονομικών  ανταγωνισμών που οδήγησαν σε αυτόν, ήταν ακόμα νωπές.  Οι πολιτικές του μεγάλου οικονομολόγου Κέυνς, των μαζικών κρατικών παρεμβάσεων στις οποίες βρήκαν την βεβαιότητα  ότι ένα ακόμα 1929 ήταν εκτός ατζέντας, αποδεικνύονταν χωρίς αντίκρισμα.
Το ίδιο και οι πολιτικές του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, που σε απόλυτη αντίθεση με αυτό που κάνει σήμερα, με την απόφαση για δημιουργία του στο Bretton Woods το 1944, χρεώθηκε με την ευθύνη  
“… αποφυγής μιας ακόμα παγκόσμιας κρίσης… βάζοντας διεθνή πίεση στις χώρες που δεν έκαναν όσα αντιστοιχούσαν στο μερτικό τους για διατήρηση της παγκόσμιας ζήτησης... Όταν θα ήταν αναγκαίο θα παρείχε επίσης ρευστότητα με την μορφή δανείου σε αυτές τις χώρες που αντιμετώπιζαν ύφεση και ήταν ανίκανες να διεγείρουν την συνολική ζήτηση...( Globalization and its discontents”, Joseph Stiglitz, σελ 12)
Δραστική απάντηση
Με το ξεκίνημα της δεκαετίας του 1980, έδρασαν αποφασιστικά, προς την αντίθετη κατεύθυνση, παρά την ιστορική εμπειρία του 1929.
«Κάτω από την καθοδήγηση της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ, οι χρηματιστικές αγορές χρησιμοποίησαν πολύ ψηλά επι­τόκια για να αυξήσουν την ανεργία (το κάνεις αυτό κάνοντας τα δάνεια και, συνεπακόλουθα, τις επενδύσεις πολύ ακριβές)… για να νικήσουν την μαχητικότητα των συνδικάτων και να μειώσουν τις δαπάνες των δημοσίων επιδομάτων… ( πόσο θυμίζουν το σήμερα!!)- όλα όσα είχαν γίνει αντιληπτά σαν η πηγή των δυσκολιών που υπήρχαν για έλεγχο της κερδοφορίας…»( From Global Finance to the Nationalization of the Banks, Prof.  Leo Panitch and Prof.  Sam Gindin)
Η μαζική ανεργία επέτρεψε την νίκη πάνω στα συνδικάτα, που σήμαινε κύρια δραστική μείωση των μισθών. ‘Όμως, ότι η μείωση των μισθών, η επέκταση δηλαδή του απλήρωτου μέρους της εργάσιμης μέρας, δεν είναι συνώνυμη με τη δημιουργία κερδών, είναι η αλήθεια που οι οικονομικοί προγραμματιστές ανακάλυψαν  μετά την επίθεσή τους. Εκεί που  νόμισαν ότι έδωσαν μια πραγματική λύση, απλά πρόσ­θε­σαν ένα πραγματικό νέο πρόβλημα. 
Προσ­παθώντας να απο­κα­τα­στήσουν την ικανότητα των επιχειρήσεων να δημιουργούν κέρδος, μέσα από περικοπές στους μισθούς, μέσα από περι­κοπές στο χρήμα που ο κάθε εργάτης θα έπαιρνε σπίτι του, μείωσαν την αγοραστική δύναμη της κοινωνίας, την ικανότητα της κοινωνίας να αγοράζει τα παραγόμενα προϊόντα.  Ένα νέο τεράστιο πρόβλημα αναζητούσε τη λύση του.

Σωτήρης Βλάχος

Δεν υπάρχουν σχόλια: